Między przedmiotem a obrazem

polaroidy w dialogu międzykulturowym

Artykuł recenzowany

Witold Kanicki

witold.kanicki@uap.edu.pl
Wydział Edukacji Artystycznej i Kuratorstwa, Uniwersytet Artystyczny im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-9837-8460

Abstrakt

Artykuł skupia się na wielokrotnie podejmowanych kwestiach, dotyczących fotografii jako narzędzia komunikacji oraz tzw. analfabetyzmu wizualnego. Przedmiotem rozważań stał się specyficzny gatunek medium – fotografia natychmiastowa (polaroid), rozumiana nie tylko jako wizualny komunikat, ale i materialny obiekt. Wykorzystując badania z obszaru nowego materializmu i studiów nad rzeczami, analizom poddane zostały przypadki pojawiania się polaroidów na styku kontrastujących kultur. Dotyczy to m.in. używania procesów natychmiastowych przez pochodzących z krajów zachodnich antropologów, podróżników i artystów w trakcie podróży do regionów drugiego i trzeciego świata, zamieszkałych przez osoby niezaznajomione z tym rodzajem fotografii. Aparaty polaroid, które wynaleziono dla zachodnich fotografów rodzinnych stały się ważnym narzędziem międzykulturowej komunikacji, ale i przekupywania autochtonów, zawłaszczania kultur, rywalizacji politycznej oraz podkreślania cywilizacyjnej dominacji USA.


Słowa kluczowe:

polaroid, fotografia natychmiastowa, analfabetyzm, materializm fotografii

Altman, Jenifer and Susannah Conway, Amanda Gilligan, Instant Love: How to Make Magic and Memories with Polaroids, San Francisco: Chronicle Books, 2012.
  Google Scholar

Barley, Nigel, Niewinny antropolog, tłum. E.T. Szyler, Warszawa : Prószyński i S-ka, 1997.
  Google Scholar

Beck, Judith, The Magic of Polaroid, In I should have stayed home: Award Winning Tales of Travel Fiascoes, edited by Roger Rapoport, Bob Drews, Kim Klescewski 167–170. Oakland: Rdr Books, 2003.
  Google Scholar

Benjamin, Walter, Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, w: Walter Benjamin, Twórca jako wytwórca, tłum. J. Sikorski, 66–105. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1975.
  Google Scholar

Bunster, Ximena B., “Women and National Development: The Complexities of Change”, Signs 3, no. 1 (1977): 278–293.
  Google Scholar

Buse, Peter, The Camera Does the Rest: How Polaroid Changed Photography, Chicago: University of Chicago Press, 2016.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226312163.001.0001   Google Scholar

Bush, Barbara, Imperialism and Postcolonialism, Harlow: Routledge, 2006.
  Google Scholar

Carpenter, Edmund, Oh, What a blow That Phantom Gave Me!, New York: Holt, Reinhart & Wilson, 1973.
  Google Scholar

Collier, John Jr., Visual Anthropology: Photography as a Research Method, New York: Holt, Rinehart and Winston, 1967.
  Google Scholar

Domańska, Ewa, „Humanistyka nie-antropocentryczna a studia nad rzeczami”, Kultura współczesna 57, nr 3 (2008): 9–21.
  Google Scholar

Eadem, “The Material Presence of the Past”, History and Theory 45 (2006): 337–348.
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2303.2006.00369.x   Google Scholar

Edwards, Elizabeth and Janice Hart, Fotografie jako przedmioty. Wprowadzenie, w: Badania wizualne w działaniu: antologia tekstów, red. Maciej Frąckowiak i Krzysztof Olechnicki, 253–284. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana, 2011.
  Google Scholar

Eadem, Performing Science: Still Photography and the Torres Strait Expedition. In Cambridge and the Torres Strait: Centenary Essays on the 1898 Anthropological Expedition, edited by Anita Herle and Sandra Rouse, 106-135. Cambridge: Cambridge University Press, 1998.
  Google Scholar

Elkins John, Introduction In Visual Literacy, edited by John Elkins, 1-10. New York: Routledge, 2008.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203939574   Google Scholar

Ewing William A, Introduction: „The Question Is Itself the Answer” In The Polaroid Project: At the Intersection of Art and Technology, edited by William A. Ewing, 11-19, London: Thames & Hudson, 2017.
  Google Scholar

Foxx, Jeffrey Jay, “Photography: Delicate Subjects”, Archaeology 41, no2 (1988): 66–67.
  Google Scholar

Freeman, Michael, Instant film photography: A creative handbook for Polaroid, instant film, and convertible cameras, London: Salem House 1985.
  Google Scholar

Gombrich, Ernst H., Sztuka i złudzenie: o psychologii przedstawienia obrazowego, tłum. J. Zarański, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1981.
  Google Scholar

Hallas, Roger, A Medium Seen Otherwise: Photography in Documentary Film, Oxford: Oxford University Press, 2023.
DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780190057763.001.0001   Google Scholar

Herskovits Melville J., Man and his works: the science of cultural anthropology, New York: Aflred Knopf, 1956.
  Google Scholar

Kanicki Witold, Wacław Nowak: Polaroid – fotografia z importu, Lusowo-Poznań: Wydawnictwo Wolno, Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu, 2021.
  Google Scholar

Idem, „Paradygmaty nieczytelności” w: Interpretować fotografię. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Oddział Warszawski Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Fundację „Ars Auro Prior", red. Magdalena Wróblewska, Zofia Jurkowlaniec, 104-113, Warszawa: Instytut Historii Sztuki UW, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2009.
  Google Scholar

Kaps Florian, Polaroid: The Magic Material, London: Frances Lincoln, 2016.
  Google Scholar

Kopytoff Igor, „Kulturowa biografia rzeczy – utowarowienie jako proces” w: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, red. Kempny Marian, Nowicka Ewa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 249–274.
  Google Scholar

Kubler George, Kształt czasu: uwagi o historii rzeczy, tłum. J. Hołówka, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.
  Google Scholar

Leszczyński Adam, Ludowa historia Polski, Warszawa: W.A.B., 2020.
  Google Scholar

Lewis Richard S., Technology, Media Literacy, and the Human Subject: A Posthuman Approach, Cambridge: Taylor & Francis, 2021.
DOI: https://doi.org/10.11647/OBP.0253   Google Scholar

Logan Robert K., McLuhan Misunderstood: Setting the Record Straight, Toronto: The Key Publishing House Inc, 2013.
  Google Scholar

McClintock Anne, “Soft-soaping empire: commodity racism and imperial advertising”, In Travellers’ Tales: Narratives of Home and Displacement, edited by Jon Bird, 129–52, New York: Routledge, 2005.
  Google Scholar

Mitchell William J.T., “Visual Literacy or Literary Visualcy?” In Visual Literacy, edited by John Elkins, 11-13, New York: Routledge. 2008.
  Google Scholar

Morgan Eric J., The World Is Watching: Polaroid and South Africa, „Enterprise & Society”
  Google Scholar

, vol. 7, no 3, pp. 520–549.
  Google Scholar

Nickel Douglas R., Talbot’s natural magic, „History of photography”, 2002, vol. 26, no 2, pp. 132–140.
DOI: https://doi.org/10.1080/03087298.2002.10443287   Google Scholar

Peterson J. N., Sebag-Montefiore N.. A note on the use of the Polaroid land camera in the field, „Man”, 1963, vol. 63, p. 58.
  Google Scholar

Pink Sarah, Doing Visual Ethnography: Images, Media and Representation in Research, London: Sage Publishing Ltd, 2001.
  Google Scholar

Prosser Jay, Light in the Dark Room: Photography and Loss, Minneapolis-London: University of Minnesota Press, 2005.
  Google Scholar

Rémy Mylène, Sénégal aujourd’hui, Paris: Éditions Jeune Afrique, 1984.
  Google Scholar

Sealfon Peggy, The Magic of Instant Photography, New York: Van Nostrand Reinhold, 1983.
  Google Scholar

Sekula Allan, O wynalezieniu znaczenia fotografii, [w:] Idem, Społeczne użycia fotografii, tłum. K. Pijarski, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2010, s. 9–38.
  Google Scholar

im Thurn Everard F. C.M.G, Anthropological Uses of the Camera, „The Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland”, 1893, vol. 22, pp. 184–203.
DOI: https://doi.org/10.2307/2842048   Google Scholar

Vogl Mary B., Picturing Maghreb: literature, Photography, (re)presentation, Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2002.
  Google Scholar

Walton Kendall L., Transparent Pictures: On the Nature of Photographic Realism [in:]. Philosophy and photography: essays on the pencil of nature, Walden Scott [ed.], Malden: Blackwell Publishing, 2007.
DOI: https://doi.org/10.1002/9780470696651.ch1   Google Scholar

Wensberg Peter C., Land's Polaroid: A Company and the Man who Invented it, Boston: Houghton Mifflin, 1987.
  Google Scholar

White Minor, The Light sensitive mirage, 1958, [in:] Goldberg Vicki [ed.], Photography in print, New York: University of New Mexico Press, 1981, pp. 394–397.
  Google Scholar

Wittgenstein Ludwig, Dociekania filozoficzne, tłum. B. Wolniewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
  Google Scholar

Wright Terence, Fotografia: teorie realizmu i konwencji, „Konteksty: Polska Sztuka Ludowa”, 1997, nr 3/4, s. 24–32.
  Google Scholar

Zamoyski August, Jak i dlaczego wyrosłem z formizmu, „Poezja”, 1968, nr 2, s. 32–47.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-02-05

Cited By / Share

Kanicki, W. (2025) „Między przedmiotem a obrazem : polaroidy w dialogu międzykulturowym”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 347(4), s. 156–168. doi: 10.36744/k.3416.

Autorzy

Witold Kanicki 
witold.kanicki@uap.edu.pl
Wydział Edukacji Artystycznej i Kuratorstwa, Uniwersytet Artystyczny im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-9837-8460

Witold Kanicki – doktor historii sztuki, adiunkt na Wydziale Edukacji Artystycznej i Kuratorstwa Uniwersytetu Artystycznego im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu. W latach 2014–2020 wykładowca gościnny Zürcher Hochschule der Künste w Zurychu. Niezależny krytyk i kurator. Rozprawa doktorska jego autorstwa ukazała się pod tytułem Ujemny biegun fotografii: negatywowe obrazy w sztuce nowoczesnej w 2016 roku nakładem wydawnictwa słowo/obraz terytoria. W marcu 2022 roku wydał książkę Wacław Nowak. Polaroid – fotografia z importu. W latach 2014–2023 kierował grantem Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, w ramach którego przewodził zespołowi redakcyjnemu pracującemu nad antologią polskich tekstów o fotografii, wydaną w 2023 roku nakładem wydawnictwa Uniwersytetu im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu (Polscy fotografowie, krytycy i teoretycy o fotografii 1839–-1989. Antologia, wybór tekstów, opracowanie, układ i wstępy: Witold Kanicki, Dorota Łuczak, Maciej Szymanowicz). Obecnie pracuje nad historią fotografii natychmiastowej w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem czasów PRL.



Statystyki

Abstract views: 88
PDF downloads: 67