O rzeczach i (nie)przygotowaniu na śmierć – praktyki kulturowe społeczeństwa konsumpcyjnego

Marcin Jarząbek

konteksty@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6807-0134

Abstrakt

Artykuł jest przeglądem i interpretacją praktyk kulturowych dotyczących sprzątania oraz stosunku do rzeczy w obliczu własnej śmierci. Wychodząc od szwedzkiej koncepcji „sprzątania przed śmiercią” (döstädning), pokazuję, jak wpisała się ona w amerykańską kulturę konsumpcyjną i instytucje takie jak wyprzedaż garażowa, przeprowadzka do ośrodka dla seniorów oraz decluttering. Z powodu niewidzialności śmierci we współczesnej kulturze Zachodu „sprzątanie przed śmiercią” w Stanach Zjednoczonych stało się kolejną propozycją lifestylową, skomercjalizowaną i sprofesjonalizowaną. W podsumowaniu zwracam uwagę na trudności związane z tą praktyką, a także jej znaczenie dla samoświadomości i sprawczości osób zbliżających się do śmierci.


Słowa kluczowe:

śmierć, rzeczy, konsumpcjonizm, Ameryka, döstädning, sprzątanie, postsekularyzm

Ariès, Philippe. “The Reversal of Death. Changes in Attitudes Toward Death in Western Societies.” In Death in America, edited by. David E. Stannard, 134-158. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1975.
DOI: https://doi.org/10.9783/9781512818857-009   Google Scholar

Ariès, Philippe.Człowiek i śmierć. Translated by Eligia Bąkowska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989.
  Google Scholar

Berger, Peter and Richard Lieban. “Kulturelle Wertstruktur und Bestattungspraktiken in den Vereinigten Staaten.” Kölner Zeitschrift für Soziologie und Sozialpsychologie 12, no. 2 (1960): 224-236.
  Google Scholar

Charmaz, Kathy. “The Coroner's Strategies for Announcing Death.” In Toward a Sociology of Death and Dying, edited by Lyn H. Lofland, 61-81. Beverly Hills: Sage Publications, 1977.
  Google Scholar

Cimrman, Jára and Ladislav Smoljak and Zdeněk Svěrák. Posel z Liptákova. Praha: Divadlo Járy Cimrmana-Paseka, 1992.
  Google Scholar

Domańska, Ewa. Nekros: Wprowadzenie do ontologii martwego ciała. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017.
  Google Scholar

Glaser, Barney G. and Anselm L. Strauss. Awareness of Dying. Chicago: Aldine, 1965.
  Google Scholar

Glaser, Barney G. and Anselm L. Strauss. Time for Dying. Chicago: Aldine, 1968.
DOI: https://doi.org/10.1097/00000446-196812000-00048   Google Scholar

Gorer, Geoffrey. Death, Grief and Mourning in Contemporary Britain. London: The Cresset Press, 1965.
  Google Scholar

Harris, Neil. Cultural Excursions: Marketing Appetites and Cultural Tastes in Modern America. Chicago: University of Chicago Press, 1990.
  Google Scholar

Herrmann, Gretchen M. “Gift or commodity: what changes hands in the U.S. garage sale?” American Ethnologist 24, no. 4 (November 1997): 910-930.
DOI: https://doi.org/10.1525/ae.1997.24.4.910   Google Scholar

Herrmann, Gretchen M. and Stephen M. Soiffer. For Fun and Profit: An Analysis of the American Garage Sale.” Journal of Contemporary Ethnography 12, no. 4 (January 1984): 397-421.
DOI: https://doi.org/10.1177/089124168401200402   Google Scholar

Kroh, Antoni. Anioł śmierci z kilku stron. Warszawa: Iskry, 2023.
  Google Scholar

Magnusson, Margareta. Sztuka porządkowania życia po szwedzku: Jak sprawić, żeby bliscy zachowali po nas wyłącznie dobre wspomnienia. Translated by Jerzy Malinowski. Warszawa: Buchmann, 2018.
  Google Scholar

Magnusson, Margareta. The Gentle Art of Swedish Death Cleaning: How to Free Yourself and your Family from a Lifetime of Clutter. New York: Scribner, 2017.
  Google Scholar

Matthews, Sarah. Old Women and Identity Maintenance. In Toward a Sociology of Death and Dying, edited by Lyn H. Lofland, 105-114. Beverly Hills: Sage Publications, 1977.
  Google Scholar

New Directions in the Sociology of Chronic and Disabling Conditions. Assaults on the Lifeworld, edited by Graham Scrambler, Sasha Scrambler. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2010.
  Google Scholar

Schumacher, Bernard M. Death and Mortality in Contemporary Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press, 2011.
  Google Scholar

Wicha, Marcin. Rzeczy których nie wyrzuciłem. Kraków: Karakter, 2017.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2024-12-23

Cited By / Share

Jarząbek, M. (2024) „O rzeczach i (nie)przygotowaniu na śmierć – praktyki kulturowe społeczeństwa konsumpcyjnego”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 346(3), s. 92–97. doi: 10.36744/k.2628.

Autorzy

Marcin Jarząbek 
konteksty@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-6807-0134

Marcin Jarząbek – historyk i oralista, adiunkt w Zakładzie Antropologii Historycznej i Teorii Historii Instytutu Historii UJ w Krakowie, a w 2023 roku profesor wizytujący w Skalny Center for Polish and Central European Studies University of Rochester. Badawczo zajmuje się historią społeczno-kulturową XIX i XX wieku, pamięcioznawstwem i historią pojęć społeczno-politycznych. Autor książek Legioniści i inni. Pamięć zbiorowa weteranów I wojny światowej w Polsce i Czechosłowacji okresu międzywojennego (2017) oraz Podręcznik do historii mówionej (2024). Prezes Krakowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego.



Statystyki

Abstract views: 100
PDF downloads: 77