Od tekstu do życia – Czapski i jego Proust
Tomasz Gruszczyk
konteksty@ispan.plUniwersytet Śląski w Katowicach (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-5821-3250
Abstrakt
Od tekstu do życia – to kierunek, który wyznacza trajektorię prowadzonej przez Józefa Czapskiego lektury W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta. Sięgając po zapiski dziennikowe (Wyrwane strony i Dziennik wojenny) oraz szkice, autor artykułu omawia w jaki sposób Czapski czyni z Prousta instrument rozpoznania: rozeznania się we własnej pracy twórczej (sukcesach, porażkach, kryzysach) oraz we własnym życiu, we własnych przeżyciach: emocjach, afektach, doznaniach, namiętnościach. Umieszczony w tej perspektywie szkic Proust w Griazowcu – zapis wykładów o Poszukiwaniu prowadzonych przez Czapskiego w radzieckim obozie jenieckim na przełomie 1940 i 1941 roku – ukazany zostaje nie tylko jako jeszcze jedno świadectwo „intoksykacji Proustem”, ale przede wszystkim jako tekst performatywny. Czapski czyni (w) nim to, o czym mówi i stwarza sam siebie jako podmiot sprawczy.
Słowa kluczowe:
Józef Czapski, Marcel ProustBibliografia
Attridge Derek, Jednostkowość literatury, tłum. P. Mościcki, Universitas, Kraków 2007.
Google Scholar
Blanchot Maurice, Doświadczenie Prousta, tłum. J. Błoński, [w:] Proust w oczach krytyki światowej, wybór, redakcja i przedmowa J. Błoński, PIW, Warszawa 1970.
Google Scholar
Czapski Józef, Dziennik wojenny, odczytał Janusz S. Nowak, oprac. M. Nowak-Rogoziński, Wydawnictwo Próby, Warszawa 2022.
Google Scholar
Czapski Józef, Mój Londyn, [w:] tegoż, Patrząc, wybór, przedmowa i posłowie J. Pollakówna, Znak, Kraków 2016.
Google Scholar
Czapski Józef, Proust w Griazowcu, [w:] tegoż, Czytając, Znak, Kraków 1990.
Google Scholar
Czapski Józef, Tło polskie i paryskie, [w:] tegoż, Patrząc, wybór, przedmowa i posłowie J. Pollakówna, Znak, Kraków 2016.
Google Scholar
Czapski Józef, Wyrwane strony, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa 2010.
Google Scholar
Dąbrowski Mieczysław, Proust Józefa Czapskiego (na tle polskiej recepcji), „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty” 2017, z. 1-2 (24-25).
DOI: https://doi.org/10.12775/AE.2017.022
Google Scholar
Domańska Ewa, „Zwrot performatywny” we współczesnej humanistyce, „Teksty Drugie” 2007, nr 5.
Google Scholar
Felski Rita, Literatura w użyciu, tłum. zbiorowe, Wydawnictwo PSP, Poznań 2016.
Google Scholar
Janion Maria, Artysta przemienienia, „Teksty Drugie” 1991, nr 1-2.
Google Scholar
Janion Maria, Dziwaczny wzrost, [w:] Czapski i krytycy. Antologia tekstów, red. M. Kitowska-Łysiak, M. Ujma, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1996.
Google Scholar
Karpeles Eric, Prawie nic. Józef Czapski. Biografia malarza, tłum. M. Fedyszak, Noir Sur Blanc, Warszawa 2019.
Google Scholar
Karpiński Wojciech, Portret Czapskiego, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa 2007.
Google Scholar
Krakowiak Małgorzata, Etyczny i ekonomiczny przymus pracy artysty na przykładzie refleksji Józefa Czapskiego, maszynopis niepublikowany.
Google Scholar
Mazur Daria, Między Wschodem a Zachodem. Horyzonty aksjologiczne literatury europejskiej w lekturze Józefa Czapskiego, Universitas, Kraków 2004.
Google Scholar
Nowak Janusz Stanisław, Niewola i malarstwo. Twórczość Józefa Czapskiego „na nieludzkiej ziemi” – 1939-1942, [w:] Czapski raz jeszcze… Errata do biografii Józefa Czapskiego, red. E. Skoczek, M.A. Supruniuk, Instytut Literatury, Kraków 2021.
Google Scholar
Proust Marcel, Czas odnaleziony, tłum. M. Żurowski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2004.
Google Scholar
Proust Marcel, O czytaniu, tłum. M.P. Markowski, [w:] tegoż, Pamięć i styl, Znak, Kraków 2000.
Google Scholar
Skwarczyńska Stanisława, Wstęp do nauki o literaturze. Tom I, Wydawnictwo PAX, Warszawa 1954.
Google Scholar
Sławek Tadeusz, A jeśli nie trzeba się uczyć…, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2021.
DOI: https://doi.org/10.31261/PN.4046
Google Scholar
Stempowski Jerzy, Księgozbiór przemytników, [w:] Polski esej literacki. Antologia, wybór i oprac. J. Tomkowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2017.
Google Scholar
Swoboda Tomasz, Miłość Prousta, „Przegląd Polityczny” 2022, nr 174, online: http://przegladpolityczny.pl/milosc-prousta-tomasz-swoboda-pp-174-2022/ (dostęp 26.03.2023).
Google Scholar
Vincenz Stanisław, O książkach i czytaniu, [w:] tegoż, Po stronie dialogu, t. 1, PIW, Warszawa 1983.
Google Scholar
Żarczyńska Małgorzata, Historia, kultura, religia. Pisarstwo Józefa Czapskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2001.
Google Scholar
Autorzy
Tomasz Gruszczykkonteksty@ispan.pl
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0001-5821-3250
Tomasz Gruszczyk – literaturoznawca, kulturoznawca, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autor książek Czytanie filmu – oglądanie literatury. Propozycje interpretacji do spotkań edukacyjnych (2015) oraz Ocalające zatracenie. Rozważania o doświadczeniu, pamięci i pragnieniu w twórczości Zygmunta Haupta, Stanisława Czycza i Krzysztofa Vargi (2018).
Statystyki
Abstract views: 51PDF downloads: 49
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Tomasz Gruszczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.