Od tekstu do życia – Czapski i jego Proust

Tomasz Gruszczyk

konteksty@ispan.pl
Uniwersytet Śląski w Katowicach (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-5821-3250

Abstrakt

Od tekstu do życia – to kierunek, który wyznacza trajektorię prowadzonej przez Józefa Czapskiego lektury W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta. Sięgając po zapiski dziennikowe (Wyrwane strony i Dziennik wojenny) oraz szkice, autor artykułu omawia w jaki sposób Czapski czyni z Prousta instrument rozpoznania: rozeznania się we własnej pracy twórczej (sukcesach, porażkach, kryzysach) oraz we własnym życiu, we własnych przeżyciach: emocjach, afektach, doznaniach, namiętnościach. Umieszczony w tej perspektywie szkic Proust w Griazowcu – zapis wykładów o Poszukiwaniu prowadzonych przez Czapskiego w radzieckim obozie jenieckim na przełomie 1940 i 1941 roku – ukazany zostaje nie tylko jako jeszcze jedno świadectwo „intoksykacji Proustem”, ale przede wszystkim jako tekst performatywny. Czapski czyni (w) nim to, o czym mówi i stwarza sam siebie jako podmiot sprawczy.


Słowa kluczowe:

Józef Czapski, Marcel Proust

Attridge Derek, Jednostkowość literatury, tłum. P. Mościcki, Universitas, Kraków 2007.
  Google Scholar

Blanchot Maurice, Doświadczenie Prousta, tłum. J. Błoński, [w:] Proust w oczach krytyki światowej, wybór, redakcja i przedmowa J. Błoński, PIW, Warszawa 1970.
  Google Scholar

Czapski Józef, Dziennik wojenny, odczytał Janusz S. Nowak, oprac. M. Nowak-Rogoziński, Wydawnictwo Próby, Warszawa 2022.
  Google Scholar

Czapski Józef, Mój Londyn, [w:] tegoż, Patrząc, wybór, przedmowa i posłowie J. Pollakówna, Znak, Kraków 2016.
  Google Scholar

Czapski Józef, Proust w Griazowcu, [w:] tegoż, Czytając, Znak, Kraków 1990.
  Google Scholar

Czapski Józef, Tło polskie i paryskie, [w:] tegoż, Patrząc, wybór, przedmowa i posłowie J. Pollakówna, Znak, Kraków 2016.
  Google Scholar

Czapski Józef, Wyrwane strony, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa 2010.
  Google Scholar

Dąbrowski Mieczysław, Proust Józefa Czapskiego (na tle polskiej recepcji), „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty” 2017, z. 1-2 (24-25).
DOI: https://doi.org/10.12775/AE.2017.022   Google Scholar

Domańska Ewa, „Zwrot performatywny” we współczesnej humanistyce, „Teksty Drugie” 2007, nr 5.
  Google Scholar

Felski Rita, Literatura w użyciu, tłum. zbiorowe, Wydawnictwo PSP, Poznań 2016.
  Google Scholar

Janion Maria, Artysta przemienienia, „Teksty Drugie” 1991, nr 1-2.
  Google Scholar

Janion Maria, Dziwaczny wzrost, [w:] Czapski i krytycy. Antologia tekstów, red. M. Kitowska-Łysiak, M. Ujma, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1996.
  Google Scholar

Karpeles Eric, Prawie nic. Józef Czapski. Biografia malarza, tłum. M. Fedyszak, Noir Sur Blanc, Warszawa 2019.
  Google Scholar

Karpiński Wojciech, Portret Czapskiego, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa 2007.
  Google Scholar

Krakowiak Małgorzata, Etyczny i ekonomiczny przymus pracy artysty na przykładzie refleksji Józefa Czapskiego, maszynopis niepublikowany.
  Google Scholar

Mazur Daria, Między Wschodem a Zachodem. Horyzonty aksjologiczne literatury europejskiej w lekturze Józefa Czapskiego, Universitas, Kraków 2004.
  Google Scholar

Nowak Janusz Stanisław, Niewola i malarstwo. Twórczość Józefa Czapskiego „na nieludzkiej ziemi” – 1939-1942, [w:] Czapski raz jeszcze… Errata do biografii Józefa Czapskiego, red. E. Skoczek, M.A. Supruniuk, Instytut Literatury, Kraków 2021.
  Google Scholar

Proust Marcel, Czas odnaleziony, tłum. M. Żurowski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2004.
  Google Scholar

Proust Marcel, O czytaniu, tłum. M.P. Markowski, [w:] tegoż, Pamięć i styl, Znak, Kraków 2000.
  Google Scholar

Skwarczyńska Stanisława, Wstęp do nauki o literaturze. Tom I, Wydawnictwo PAX, Warszawa 1954.
  Google Scholar

Sławek Tadeusz, A jeśli nie trzeba się uczyć…, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2021.
DOI: https://doi.org/10.31261/PN.4046   Google Scholar

Stempowski Jerzy, Księgozbiór przemytników, [w:] Polski esej literacki. Antologia, wybór i oprac. J. Tomkowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2017.
  Google Scholar

Swoboda Tomasz, Miłość Prousta, „Przegląd Polityczny” 2022, nr 174, online: http://przegladpolityczny.pl/milosc-prousta-tomasz-swoboda-pp-174-2022/ (dostęp 26.03.2023).
  Google Scholar

Vincenz Stanisław, O książkach i czytaniu, [w:] tegoż, Po stronie dialogu, t. 1, PIW, Warszawa 1983.
  Google Scholar

Żarczyńska Małgorzata, Historia, kultura, religia. Pisarstwo Józefa Czapskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2001.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2024-11-05

Cited By / Share

Gruszczyk, T. (2024) „Od tekstu do życia – Czapski i jego Proust”, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, 344(1-2), s. 310–316. doi: 10.36744/k.1652.

Autorzy

Tomasz Gruszczyk 
konteksty@ispan.pl
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0001-5821-3250

Tomasz Gruszczyk – literaturoznawca, kulturoznawca, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autor książek Czytanie filmu – oglądanie literatury. Propozycje interpretacji do spotkań edukacyjnych (2015) oraz Ocalające zatracenie. Rozważania o doświadczeniu, pamięci i pragnieniu w twórczości Zygmunta Haupta, Stanisława Czycza i Krzysztofa Vargi (2018).



Statystyki

Abstract views: 51
PDF downloads: 49