Skazani na fikcje? Historia spekulatywna, kontr[f]aktualność i żywe archiwa
Agnieszka Rejniak-Majewska
agnieszka.rejniak@uni.lodz.plUniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-1371-999X
Abstrakt
Artykuł stanowi komentarz na temat dwóch książek: Fikcje jako metoda. Strategie kontr[f]aktualne w pisaniu historii, literaturze, sztukach (red. Małgorzata Sugiera, Kraków 2018) i Performanse pamięci w literaturach i sztukach (red. Mateusz Borowski, Kraków 2020) oraz przemian we współczesnych badaniach historii sztuki i kultury. Obie prace łączy eksponowany w nich wątek historii kontrfaktualnej i znaczenia fikcji w rozbrajaniu spetryfikowanych, częstokroć narzuconych wizji przeszłości. Autorka artykułu skupia się na tym zagadnieniu, nawiązując do krytyki retorycznych schematów dyskursu historycznego i jego obiektywistycznych iluzji; niemniej jednak broni „zobowiązania prawdziwościowego” jako elementu pracy badawczej. Jak argumentuje, artystyczne działania kontrfaktualne stanowią alternatywną postać badania i odkrywania, angażującą odmienne formy przekazu, i świadomą roli zapośredniczeń. Jako formy pracy z pamięcią, z przeszłością warunkującą teraźniejszość, lub wypartą i zapomnianą, poszerzają one i aktywizują historyczną świadomość, umożliwiają krytyczną rewizję społecznych wyobrażeń.
Słowa kluczowe:
historia, rekonstrukcja, praktyki kontrfaktualne, fikcja, archiwumBibliografia
Azoulay, Ariella. „Nie ma czegoś takiego jak archiwum narodowe”. Tłumaczenie Katarzyna Bojarska. W: Archiwum jako projekt – poetyka i polityka (foto)archiwum, redakcja Krzysztof Pijarski, 216–226. Fundacja Archeologia Fotografii: Warszawa, 2011.
Google Scholar
Bieszczad, Lilianna, red. Zwrot performatywny w estetyce. Kraków: Wydawnictwo Libron, 2013.
Google Scholar
Borowski, Mateusz, Magdalena Marszałek, Dorota Sajewska, Dorota Sosnowska i Małgorzata Sugiera. Performanse pamięci w literaturach i sztukach. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2020.
Google Scholar
Bryl, Mariusz. Suwerenność dyscypliny: Polemiczna historia sztuki od 1970 roku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2008.
Google Scholar
Burska, Bogna, red. Materiał znaleziony w sztuce współczesnej. Gdańsk: Akademia Sztuk Pięknych, 2017
Google Scholar
Clark, T.J. Image of the People: Gustave Courbet and the 1848 Revolution. London: Thames & Hudson, 1973.
Google Scholar
Colapietro, Vincent. „The Historical Past and the Dramatic Present: Toward a Pragmatic Clarification of Historical Consciousness”. European Journal of Pragmatism and American Philosophy 8, no. 2 (2016): 12–26. https://doi.org/10.4000/ejpap.627.
DOI: https://doi.org/10.4000/ejpap.627
Google Scholar
Domańska, Ewa. „Dekonstruktywistyczne podejście do przeszłości”. Historyka. Studia Metodologiczne 50 (2020): 131–155. https://doi.org/10.24425/hsm.2020.134800.
Google Scholar
Dziamski, Grzegorz, red. Performance: Wybór tekstów. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1984.
Google Scholar
Flusser, Vilém. Ku filozofii fotografii. Tłumaczenie Jacek Maniecki. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2015.
Google Scholar
Gough, Maria. „Model Exhibition”. October 150 (Fall 2014): 9–26.
DOI: https://doi.org/10.1162/OCTO_a_00198
Google Scholar
Kazimierska-Jerzyk, Wioletta. „Kiedy performans jest performatywny? O tak zwanym performansie klasycznym”. W: Bieszczad, Zwrot performatywny w estetyce, 53–64.
Google Scholar
Krakowska, Joanna. „Wizualne historie”. W: Burska, Materiał znaleziony w sztuce współczesnej, 12–18.
Google Scholar
Krauss, Rosalind. Passages in Modern Sculpture. Cambridge, Mass.: MIT Press, 1988.
Google Scholar
Makaryk, Irene R. April in Paris: Theatricality, Modernism, and Politics at the 1925 Art Deco Expo. Toronto: University of Toronto Press, 2018.
DOI: https://doi.org/10.3138/9781487518585
Google Scholar
Moreira, Inês. „Archiwum post-materiałów: badania terenowe i projekty kuratorskie w przestrzeniach poprzemysłowych”. W: Burska, Materiał znaleziony w sztuce współczesnej, 68–82.
Google Scholar
Plata, Tomasz, i Dorota Sajewska, red. Re//Mix: performans i dokumentacja. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2014.
Google Scholar
Sajewska, Dorota. Nekroperformans: Kulturowa rekonstrukcja teatru Wielkiej Wojny. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2016.
Google Scholar
Shadowa, Larissa, ed. Tatlin. Dresden: Kunstverlag Weingarten, 1984.
Google Scholar
Sugiera, Małgorzata, red. Fikcje jako metoda: Strategie kontr[f]aktualne w pisaniu historii, literaturze, sztukach. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2018.
Google Scholar
Załuski, Tomasz. „Czy sztuka performance jest w ogóle możliwa?”. W: Bieszczad, Zwrot performatywny w estetyce, 79–93.
Google Scholar
Autorzy
Agnieszka Rejniak-Majewskaagnieszka.rejniak@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0003-1371-999X
Historyczka sztuki, dr hab., profesorka w Katedrze Badań Kulturowych Instytutu Kultury Współczesnej Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Zajmuje się sztuką modernizmu i awangardy w Europie i USA, historiografią artystyczną, estetyką filozoficzną i teorią sztuki, relacjami estetyki i polityki oraz badaniem kultury wizualnej. Autorka książek Puste miejsce po krytyce? Modernizm i materialistyczna rewizja autonomii sztuki (Łódź: Wydawnictwo Officyna, 2014), Obraz zwielokrotniony: reprodukcja fotograficzna i wizualne narracje sztuki awangardowej 1910-1939 (Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2017), Polityka doświadczenia: Clement Greenberg i tradycja formalistycznej krytyki sztuki (Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2017).
Statystyki
Abstract views: 506PDF downloads: 431
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Agnieszka Rejniak-Majewska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
