Samosąd mdłej demokracji na jestestwie: Filozofia i dramatopisarstwo Stanisława Ignacego Witkiewicza a idee Martina Heideggera
Abstrakt
Artykuł opiera się na obecnym w badaniach nad Witkacym od dłuższego czasu spostrzeżeniu, które pozwala czytać jego dramaturgię i filozoficzne poszukiwania przez pryzmat filozofii Martina Heideggera. Struktura eseju opiera się więc z jednej strony na lekturze dramatów Witkacego – Pragmatystów (1919), Bezimiennego dzieła (1921), Wariata i zakonnicy, czyli Nie ma złego, co by na jeszcze gorsze nie wyszło (1923) i Matki (1924) – oraz na analizie jego pism filozoficznych z lat 1933–1939. Z drugiej strony opiera się na prezentacji Heideggerowskich koncepcji bycia właściwego i niewłaściwego, czasu pierwotnego pojęcia prawdy, jego przekonania o końcu filozofii w związku z dominacją myślenia naukowo-technicznego oraz roli, jaką przypisywał metafizyce. Wnioski płynące z osadzenia dramaturgii i filozofii Witkacego w kontekście myśli Heideggera pozwalają w nowy sposób spojrzeć na los bohaterów sztuk Witkiewicza. Wyznaczają go nie tylko kabaretowe improwizacje aranżowane przez bohaterów dla metafizycznych uniesień; jest on także areną zmagań między Heideggerowskim autentycznym byciem Sobą a nieautentycznym światopoglądem Się. Walki, w której – zgodnie z katastroficznymi przeczuciami Witkiewicza i przekonaniami Heideggera – zwycięża światopogląd Się.
Słowa kluczowe:
Witkacy, dramat polski 1918-1939, Martin Heidegger, katastrofizmBibliografia
Błoński, Jan. „Powrót Witkacego”. Dialog, nr 9 (1963): 71–84.
Google Scholar
Błoński, Jan. „Teatr Witkiewicza: Forma formy”. Dialog, nr 12 (1967): 69–83.
Google Scholar
Heidegger, Martin. „Czym jest metafizyka?”. Tłumaczenie Pomian. W: Budować, mieszkać, myśleć: Eseje wybrane, 27–47. Warszawa: Czytelnik, 1977.
Google Scholar
Ingarden, Roman. „Wspomnienie o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu”. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz – Człowiek i twórca: Księga pamiątkowa, redakcja Jerzy Eugeniusz Płomieński i Tadeusz Kotarbiński. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1957.
Google Scholar
Kościuszko, Krzysztof. Stanisława Ignacego Witkiewicza spór o naukową metafizykę. Olsztyn: Wydawnictwo WSP, 1998.
Google Scholar
Michalski, Bohdan. Polemiki filozoficzne Stanisława Ignacego Witkiewicza. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979.
Google Scholar
Michalski, Krzysztof. Heidegger i filozofia współczesna. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978.
Google Scholar
Pomian, Krzysztof. Egzystencjalizm i filozofia współczesna. W: Człowiek pośród rzeczy: Szkice historycznofilozoficzne. Warszawa: Czytelnik, 1973.
Google Scholar
Pomian, Krzysztof. „Filozofia Witkacego: Wstępny przegląd problematyki”. Pamiętnik Teatralny 18, z. 3 (1969): 265–280.
Google Scholar
Puzyna, Konstanty. Witkacy. Redakcja Janusz Degler. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Errata, 1999.
Google Scholar
Skwara, Marta. Wśród Witkacoidów: W świecie tekstów, w świecie mitów. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2012.
Google Scholar
Soin, Maciej. Filozofia Stanisława Ignacego Witkiewicza. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002.
Google Scholar
Sokół, Lech. Kim był Witkacy? Nienaukowy wstęp do przyszłej witkacologii. W: Witkacy: Materiały z sesji poświęconej Stanisławowi Ignacemu Witkiewiczowi w 60. rocznicę śmierci, redakcja Anna Żakiewicz. Słupsk: Muzeum Pomorza Środkowego, 2000.
Google Scholar
Szpakowska, Małgorzata. Światopogląd Stanisława Ignacego Witkiewicza. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
Google Scholar
Sztaba, Wojciech. „Teatr, sztuka i życie”. Pamiętnik Teatralny, 34, z. 1/4 (1985): 162–168.
Google Scholar
Autorzy
Antoni WinchInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0003-0366-1069
Statystyki
Abstract views: 40PDF downloads: 22
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Antoni Winch
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Antoni Winch, Bocian Nachmana: O dramatopisarstwie Hanocha Lewina , Pamiętnik Teatralny: Tom 65 Nr 3 (2016)
