Przestrzeń emblematyczna

ENGLISH FULL TEXT ADDED 2022

Tomasz Kubikowski


Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-1028-9624

Abstrakt

W artykule autor śledzi związki sztuki teatru ze sztuką emblematu. Wychodząc od dzieł Albrechta Schönego i posiłkując się współczesną teorią emblematu, stawia tezę, że obydwie sztuki wykorzystują zjawisko performansu, z którym wiążą się nierozerwalnie. Strukturę emblematyczną można odnaleźć zarówno w trwałych zaczątkach teatralnego performansu (dramat lub scenariusz), jak i w jego pozostałościach (dokumenty dzieła). Emblemat stanowi więc ostateczne medium oddziaływania teatru na najdalszy społeczny dystans, kiedy zanikł wszelki żywy kontakt odbiorców ze zjawiskiem. Teatr szczególnie nastawiony na społeczną misję, najchętniej sięga do środków sztuki emblematu. Tytułowa „przestrzeń emblematyczna” – to abstrakcyjna kategorialna przestrzeń, którą ustanawia i w której zachodzi performans życiowy, społeczny czy sceniczny. Otwiera się ona w powszechnej świadomości jako jego „scena”. W teatrze takie przestrzenie powołuje się programowo; w życiu powszednim tworzą się one samorzutnie, jako emanacje zbiorowych oczekiwań lub nadziei, albo poprzez działania jednostek.

Instytucje finansujące

Publikacja pełnego tekstu w języku angielskim została dofinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego oraz ze środków Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie

Słowa kluczowe:

performatyka, emblemat a teatr, teatr społeczny, teoria emblematu

Alciatus, A. (2002). Emblematum libella: Książeczka emblematów (M. Mejor et al., tłum.). Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
  Google Scholar

Benjamin, W. (2013). Źródło dramatu żałobnego w Niemczech (A. Kopacki, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Sic!.
  Google Scholar

Boal, A. (1999). Without Symbols There Would Be No Civilisation. European Journal of Arts Education, 2, 2.
  Google Scholar

Brecht, B. (1955). Małe organon dla teatru (A. Sowiński, tłum.). Pamiętnik Teatralny, 1.
  Google Scholar

Clements, R.J. (1960). Picta Poesis: Literary and Humanistic Theory in Renaissance Emblem Books. Rome: Edizioni di Storia e Letteratura.
  Google Scholar

Daly, P.M. (1998). Literature in the Light of the Emblem: Structural Parallels between the Emblem and Literature in the Sixteenth and Seventeenth Centuries. Toronto: University of Toronto Press.
  Google Scholar

Daly, P.M. (2014). The Emblem in Early Modern Europe: Contributions to the Theory of the Emblem. Farnham: Ashgate.
  Google Scholar

Diderot, D. (1751). Lettre sur les sourds et muets: à l'usage de ceux qui entendent & qui parlent. https://archive.org/details/lettresurlessou00didgoog/page/n67/mode/2up/search/emblematique.
  Google Scholar

Grotowski, J. (2012). Teksty zebrane (A. Adamiecka-Sitet et al., red.). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
  Google Scholar

Harsdörffer, G.P. (1644). Frauenzimmer Gesprechspiele, so bey Ehr- und Tugendliebenden Gesellschaften, mit nutzlicher Ergetzlichkeit, beliebet und geübet werden mögen. Nürnberg: Wolfgang Endter. http://mdz-nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bvb:12-bsb10431567-2
  Google Scholar

Heckscher, W.S., Wirth, K.A. (1959). Emblem, Emblembuch. W: Reallexikon zur Deutschen Kunstgeschichte, V, 85–228. http://www.rdklabor.de/w/?oldid=93191
  Google Scholar

Henkel, A., Schöne, A. (red.). (1967). Emblemata: Handbuch zur Sinnbildskunst des XVI und XVII Jahrhunderts. Stuttgart: Metzler.
  Google Scholar

Kubikowski, T. (2004). Reguła Nibelunga: Teatr w świetle nowych badań świadomości. Warszawa: Akademia Teatralna.
  Google Scholar

Kubikowski, T. (2015). Przeżyć na scenie. Warszawa: Akademia Teatralna.
  Google Scholar

Kubikowski, T. (2019). Zjadanie psów. Warszawa: Akademia Teatralna, Instytut Teatralny.
  Google Scholar

Lehmann H.T. (2004). Teatr postdramatyczny (D. Sajewska, M. Sugiera, tłum.). Kraków: Księgarnia Akademicka.
  Google Scholar

Michałkowa, J. et al. (red.). (1981). Ars Emblematica: Ukryte znaczenia w malarstwie holenderskim XVII w. Warszawa: Muzeum Narodowe.
  Google Scholar

Miedema, H. (1968). The Term Emblema in Alciati. Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 31, 234-250. https://doi.org/10.2307/750643
DOI: https://doi.org/10.2307/750643   Google Scholar

Pelc, J. (2002). Słowo i obraz: Na pograniczu literatury i sztuk plastycznych. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Peters, J. S. (2003). Theatre of the Book 1480—1880: Print, Text and Performance in Europe. Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199262168.001.0001
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199262168.001.0001   Google Scholar

Piscator, E. (1983). Teatr polityczny (R. Szydłowski, tłum.). Warszawa: WAiF.
  Google Scholar

Praz, M. (1964). Studies in Seventeenth–Century Imagery. Roma: Edizioni di storia e Letteratura.
  Google Scholar

Praz, M. (1981). Mnemosyne: Rzecz o powinowactwie literatury i sztuk plastycznych (W. Jekiel, tłum.). Warszawa: PIW.
  Google Scholar

Ripa, C. (1998). Ikonologia (I. Kania, tłum.). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Scholz, B.F. (2002). Emblem und Emblempoetik: Historische und systematische Studien. Berlin: Erich Schmidt Verlag.
  Google Scholar

Schöne, A. (1964). Emblematik und Drama im Zeitalter des Barock. München: C. H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung.
  Google Scholar

Steinborn, B, (2014). Czy muzealnik jest naukowcem?: Kilka uwag praktyka. Muzealnictwo, 55.
DOI: https://doi.org/10.5604/04641086.1122760   Google Scholar

Surma-Gawłowska, M. (2015). Komedia dell’arte. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Szyrocki, M. (1969). Dzieje literatury niemieckiej. Warszawa: PWN.
  Google Scholar

Tatarkiewicz, W. (1967). Historia estetyki. Wrocław: Ossolineum.
  Google Scholar

Wagner, R. (1904). Sztuka i rewolucya. Lwów: Polskie Towarzystwo Nakładowe.
  Google Scholar

Whitmore, J. (1994). Directing Postmodern Theatre. Ann Arbor: The University of Michigan Press.
DOI: https://doi.org/10.3998/mpub.23644   Google Scholar

Yates, F.A. (1977). Sztuka pamięci. (W. Radwański, tłum.). Warszawa: PIW.
  Google Scholar


Opublikowane
2020-12-31

Cited By / Share

Kubikowski, T. (2020) „Przestrzeń emblematyczna”, Pamiętnik Teatralny, 69(4), s. 7–38. doi: 10.36744/pt.368.

Autorzy

Tomasz Kubikowski 

Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie Polska
https://orcid.org/0000-0002-1028-9624

Prof. dr hab. Tomasz Kubikowski – profesor Akademii Teatralnej w Warszawie, kierownik literacki Teatru Narodowego. Autor książek: Siedem bytów teatralnych (1994), Reguła Nibelunga (2004), Teatralne doświadczenie Wilhelma Meistra (2014), Przeżyć na scenie (2015), Zjadanie psów (2019). Tłumacz książek m. in. Richarda Schechnera i Jona McKenziego. Wraz z Edytą Kubikowską edytor Raptularza Zbigniewa Raszewskiego (2004), wraz z Magdaleną Raszewską redaktor siedmiotomowych Dziejów Teatru Narodowego (2015). Członek Komitetu Nauk o Sztuce PAN (2015–2019) i rad redakcyjnych czasopism „Performer” i “Stanislavski Studies”.



Statystyki

Abstract views: 592
PDF downloads: 57 PDF downloads: 522


Licencja

Prawa autorskie (c) 2020 Tomasz Kubikowski

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.