«New Don Quixote» or the Pornography of Modernity: On the Forgotten Drama of Jerzy Żuławski
Abstract
This article interprets Jerzy Żuławski’s Nowy Donkiszot (The New Don Quixote), an unfinished drama that has never been studied to date. On the formal level, the text may well be Żuławski’s boldest experiment as a playwright; it can be situated in the vicinity of Stanisław Wyspiański’s and Tadeusz Miciński’s theatre projects. But Nowy Donkiszot is above all an extremely interesting judgment of modernity: through a reinterpretation of the figure of the knight errant present in Polish literature, and in dialogue with Wyspiański’s The Wedding, Żuławski diagnoses the impotence of his contemporary intelligentsia in the face of the Revolution of 1905 and exposes the soporific effect of the nascent cultural industry. In the play, the modern Don Quixote undergoes an evolution: from an idealist, a utopian fantasist and revolutionary fighter, through a search for happiness in illusion and the role of a “Hamletic” hedonist, to a critical pornographer of modernity. The pornographic code, elevated to the rank of the construction principle of the play, is a literary strategy allowing the playwright to critically penetrate reality, here metonymically represented by an entertainment establishment in Rome.
Keywords:
Jerzy Żuławski, Don Quixote, Cervantes, revolution of 1905, modernism, shame, pornography, modernityReferences
Adorno, T. W. (1999). Minima moralia: Refleksje z poharatanego życia (M. Łukasiewicz, tłum.). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Adorno, T.W. (2019). Przemysł kulturalny. Wybrane eseje o kulturze masowej (M. Bucholc, tłum.). Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Google Scholar
Agamben, G. (2018). Idea prozy (E. Górniak Morgan, tłum.). Warszawa: Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego.
Google Scholar
Badiou, A. (2015). Manifesty dla filozofii (A. Wasilewski, tłum.). Warszawa: PWN.
Google Scholar
Benjamin, W. (2011). Twórca jako wytwórca (H. Orłowski, & J. Sikorski, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Google Scholar
Benjamin, W. (2012). Konstelacje. Wybór tekstów (A. Lipszyc, & A. Wołkowicz, tłum.). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Benjamin, W. (2013). Źródło dramatu żałobnego w Niemczech (A. Kopacki, tłum.). Kraków: Sic!
Google Scholar
Berent, W. (1974). Ozimina. Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar
Charchalis, W., & Żychliński, A. (red.). (2016). Wieczna krucjata: Szkice o „Don Kichocie”. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar
Berman, M. (2016). Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu: Rzecz o doświadczeniu nowoczesności (M. Szuster, tłum.). Kraków: Universitas.
Google Scholar
De Martino, E. (1971). Ziemia zgryzoty (W. Marucha, tłum.). Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar
Eco, U. (2003). O literaturze (J. Ugniewska, & A. Wasilewska, tłum.). Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA.
Google Scholar
Horkheimer, M., & Adorno T. W. (1994). Dialektyka oświecenia (M. Łukasiewicz, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Google Scholar
Ibsen, H. (1985). Dom Lalki (Nora) (J. Frühling, tłum.). Warszawa: PIW.
Google Scholar
Latawiec, K., Stachura-Lupa, R., & Waligóra, J. (red.). (2009). Dramat w historii: Historia w dramacie. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego Kraków.
Google Scholar
Łoch, E., & Trześniowski, D. (red.). (2011). Zasługi Jerzego Żuławskiego i jego rodu dla literatury i kultury polskiej XIX i XX wieku. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Google Scholar
Matuszewski, I. (1898). Don Kichot i Robinson: Słów kilka w obronie szlachetnego rycerza z La Manchy. Tygodnik Ilustrowany, 48, 938–939.
Google Scholar
Miciński, T. (1996). Utwory dramatyczne. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Mitosek, Z. (2004). Opowiadanie w perspektywie badań porównawczych. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Paczoska, E., Poniatowska, I., & Chmurski, M. (red.). (2017). Problemy literatury i kultury modernizmu w Europie Środkowo-Wschodniej (1867-1918). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Podraza-Kwiatkowska, M. (1985). Somnambulicy – dekadenci – herosi. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Podraza-Kwiatkowska, M. (1992). Literatura Młodej Polski. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Prus, B. (1898). Kronika tygodniowa. Kurier Codzienny, 314, 2–3.
Google Scholar
Prus, B. (1898). Kronika tygodniowa. Kurier Codzienny, 335, 2–3.
Google Scholar
Sadlik, M. (2016). Słów kilka w obronie szlachetnego rycerza z La Manchy – Don Kichot w wyobrażeniach młodopolan. Acta Universitas Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 33(3), 243–254. https://doi.org/10.18778/1505-9057.33.13
DOI: https://doi.org/10.18778/1505-9057.33.13
Google Scholar
Stępnik, K. (1992), Metafory rewolucji w literaturze polskiej lat 1905–1914. Pamiętnik Literacki, 83(2), 59–82.
Google Scholar
Stępnik, K., & Gabryś, M. (2005). Rewolucja lat 1905–1907: Literatura – Publicystyka – Ikonografia. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Google Scholar
Straszewicz, L. (1898). Dwa typy – dwie idee. Kraj, 43, 5–9.
Google Scholar
Tomkowski, J. (1987), Robinson Kruzoe, Don Kichot i tłum. Pamiętnik Literacki, 78(3), 57–75.
Google Scholar
Turgieniew, I. (1884). Hamlet i Don Kichot: Studium Iwana Turgieniewa. Echo Muzyczne i Teatralne, 26, 28, 30, 32, 34, 36.
Google Scholar
Wyspiański, S. (1984). Wesele. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar
Żuławski, J. (1910). Bajka o człowieku szczęśliwym: Nowe opowiadania. Warszawa: E. Wende.
Google Scholar
Żuławski, J. (1910). Miasta umarłe. Warszawa: Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda.
Google Scholar
Żuławski, J. (1914). Kuszenie szatana: Opowiadania prozą. Lwów: H. Altenberg.
Google Scholar
Żuławski, J. (1921). Nowy Donkiszot I: Człowiek z jaguarem. Nowy Przegląd Literatury i Sztuki. 2(4), 80–125.
Google Scholar
Żuławski, J. (1921). Nowy Donkiszot II: Ślepa królewna. Nowy Przegląd Literatury i Sztuki. 2(5), 233–258.
Google Scholar
Żuławski, J. (1960). Eseje. Warszawa: PIW.
Google Scholar
Żuławski, J. (2016). Z domu. Warszawa: PIW.
Google Scholar
Authors
Michał DudekUniversity of Warsaw Poland
https://orcid.org/0000-0003-4380-161X
Doktorant w Instytucie Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Przygotowuje monografię poświęconą twórczości Jerzego Żuławskiego pod kierunkiem dr hab. Urszuli Kowalczuk. Bada obszary pogranicza i interferencji literatury, filozofii i teologii. Zajmuje się przede wszystkim literaturą i kulturą przełomu XIX i XX wieku, zwłaszcza pismami Tadeusza Micińskiego i Jerzego Żuławskiego, a także współczesną filozofią kontynentalną.
Statistics
Abstract views: 1052PDF downloads: 239
License
Copyright (c) 2020 Michał Dudek
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
The author grants a royalty-free nonexclusive license (CC BY 4.0) to use the article in Pamiętnik Teatralny, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Pamiętnik Teatralny should it be published or used again (download licence agreement). By submitting an article the author agrees to make it available under CC BY 4.0 license.
From issue 1/2018 to 3/2022 all articles were published under a Creative Commons license CC BY-NC-ND 4.0. During this period the authors granted a royalty-free nonexclusive license (CC BY-ND 4.0) to use their article in Pamiętnik Teatralny, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
