Arlekin zza kordonu: Z recepcji Nikołaja Jewreinowa w Polsce (1921–1932)

Mateusz Masłowski


Российский институт театрального искусства (GITIS) (Federacja Rosyjska)
https://orcid.org/0000-0003-3119-6184

Abstrakt

Polska kultura teatralna lat dwudziestych XX wieku stała się prawdziwym oknem na Europę dla Nikołaja Jewreinowa, rosyjskiego dramatopisarza, reżysera, teatralnego myśliciela, autora teorii „teatralizacji życia”. Artykuł prezentuje wybrane konteksty polskiej recepcji jego sztuki-manifestu – To, co najważniejsze, od pierwszych inscenizacji w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie i Teatrze Polskim w Warszawie, poprzez dyskusję nad teoretycznym przesłaniem utworu, aż do prób przyswojenia całości dorobku artystycznego rosyjskiego twórcy. Omawia wpływ twórczości Stanisława Przybyszewskiego na teorię i praktykę gatunku monodramatu Jewreinowa. Porównuje rozumienie naturalizmu oraz poglądy na sztukę aktorską i teatr polskiej aktorki, Stanisławy Wysockiej i Nikołaja Jewreinowa, jej przyjaciela. Przedstawia bilans gościnnych występów rosyjskiego reżysera w Warszawie w 1925: uregulowania prawne, dotyczące jego utworów i nowe kontakty z przedstawicielami świata sztuki, ale też negatywne recenzje. W aneksie ogłoszono wybór korespondencji ludzi polskiego teatru: Zofii Nałkowskiej, Juliana Tuwima, Emila Zegadłowicza, Stanisławy Wysockiej i Eugeniusza Świerczewskiego z Jewreinowem z przełomu lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku.


Słowa kluczowe:

Nikołaj Jewreinow, Stanisław Przybyszewski, Stanisława Wysocka, teatralizacja życia, polsko-rosyjskie kontakty teatralne, To co najważniejsze

Annenkov, Yu. (1991). Nikolay Evreinov. In Yu. Annenkov, Dnevnik moikh vstrec: Tsikl tragediy (Vol. 2, pp. 90–120). Leningrad: Iskusstvo.
  Google Scholar

Deych, A. (1966). Golos pamyati: teatral'nyye vpechatleniya i vstrechi. Moskwa: Iskusstvo.
  Google Scholar

Dyboski, R. (1922). Wrażenia z teatrów moskiewskich. Przegląd Warszawski, 5, 202–212.
  Google Scholar

Etkind, A. (2016). Eros nevozmozhnogo: Istoriya psikhoanaliza v Rossii. Moskwa: Nezavisimaya firma Klass.
  Google Scholar

Evreinov, N. (2007). Dvoynoy teatr: Samoye glavnoye: Korabl' pravednykh: Teatr vechnoy voyny. Moskwa: Sovpadeniye.
  Google Scholar

Evreinov, N. (1909). Gryadushchiy litsedey. Teatr i iskusstvo, 8, 152–153.
  Google Scholar

Evreinov, N. (1909). Vvedeniye v monodramu. Sankt Petersburg: Izdaniye N. I. Butkovskoy.
  Google Scholar

Evreinov, N. (1909). Yazyk tela (K vystupleniyu Miss Maud Allan). Teatr i iskusstvo, 48, 853–854.
  Google Scholar

Evreinov, N. (1910). Predisloviye k Predstavleniyu lyubvi. Studiya impressionistov, 1, 49–127.
  Google Scholar

Evreinov, N. (red.). (1911). Nagota na stsene. Sankt Petersburg.
  Google Scholar

Evreinov, N. (1914). Pro scena sua: rezhissura. Litsedei: Posledniye problemy teatra. Petrograd: Prometey.
  Google Scholar

Evreinov, N. (1915). Teatr dlya sebya (Ch. 1: Teoreticheskaya). Sankt Petersburg: Izdaniye N. I. Butkovskoy.
  Google Scholar

Evreinov, N. (1916). Teatr dlya sebya (Ch. 2: Pragmaticheskaya). Sankt Petersburg: Izdaniye N. I. Butkovskoy.
  Google Scholar

Evreinov, N. (1917). Teatr dlya sebya (Ch. 3: Prakticheskaya). Sankt Petersburg: Izdaniye N. I. Butkovskoy.
  Google Scholar

Evreinov, N. (1920). Stsena teatra i stsena zhizni: k postanovke p'yesy Samoye glavnoye v Vol'noy komedii. Zhizn' iskusstva, 24–26.12.
  Google Scholar

Evreinov, N. (1923). V kulisakh dushi. W: N. Evreinov, Dramaticheskiye sochineniya (t. 3, s. 31–41). Petrograd: Academia.
  Google Scholar

Evreinov, N. (1958). Zhivopis' i teatr: Tvorcheskiy put' S. Sudeykina kak zhivopistsa v teatre. Grani, 39, 160–172.
  Google Scholar

Evreinov, N. (1998). V shkole ostroumiya: Vospominaniya o teatre Krivoye zerkalo. Moskwa: Iskusstvo.
  Google Scholar

Evreinov, N. (2002). Demon teatral'nosti. Sankt Petersburg–Moskwa: Letniy sad.
  Google Scholar

Evreinov, N. (2004). Lyubov' pod mikroskopom. Mnemozina: Dokumenty i fakty iz istorii otechestvennogo teatra 20 veka, 3, 87–149.
  Google Scholar

Evreinov, N. (2005). Original o portretistakh: K probleme sub'yektivizma v iskusstve. W: N. Evreinov, Original o portretistakh (s. 118–195). Moskwa: Sovpadeniye.
  Google Scholar

Evreinov, N. (2012). Otkroveniye iskusstva. Sankt Petersburg: Izdatel'skiy dom Mir.
  Google Scholar

Evreinov, N. (2012). Predstavleniye lyubvi. W: T. Dzhurova (red.), N. Evreinov: k 130-letiyu so dnya rozhdeniya: (materialy nauch. konf. 16 fevr. 2009 goda) (s. 67–159). Sankt Petersburg: Rossiyskiy institut istorii iskusstv.
  Google Scholar

Ivanov, V. (red.). (2004). Iz dvukh uglov: Perepiska Nikolaya Evreinova s Yuriyem i Yuley Rakitinymi 1928–1938. Mnemozina: Dokumenty i fakty iz istorii otechestvennogo teatra 20 veka, 3, 243–278.
  Google Scholar

Jewreinow, M. (1923). Z teatralnych inwencji M. Jewreinowa. Słowo, 28.04.
  Google Scholar

Jewreinow, M. (1924). Apologia teatralności (S. Wysocka, tłum.). Listy z Teatru, 3, 79–84.
  Google Scholar

Jewreinow, M. (1924). List Jewreinowa. Listy z Teatru, 3, 86–87.
  Google Scholar

Jewreinow, M. (1925). Przyjazd autora Tego, co najważniejsze: Jewreinow w Warszawie (wywiad przepr. E. Świerczewski). Wiadomości Literackie, 7, 6.
  Google Scholar

Jewreinow, M. (1929). Rozmowy literackie pod niebem Italii: Za kulisami podczas prób najnowszej sztuki Jewreinowa (wywiad przepr. E. Kleinlerer). Nasz Przegląd, 5.05.
  Google Scholar

Jewreinow, M. (1930). Teatr bez szyldu: Wstęp do istoty zjawisk teatralnych. Świat Kulis, 3, 62–65.
  Google Scholar

Jewreinow, N. (2008). Teatralizacja życia (N. Woroszylska, tłum.). Dialog, 7–8, 187–213.
  Google Scholar

Kashina-Evreinova, A. (1964). N. N. Evreinov v mirovom teatre 20 veka. Paryż.
  Google Scholar

Kazanskiy, B. (1925). Metod teatra: Analiz sistemy N. N. Evreinova. Leningrad: Academia
  Google Scholar

Krasiński, E. (1991). Teatr Polski Arnolda Szyfmana 1913–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  Google Scholar

Kryzhitskiy, G. (1976). Dorogi teatral'nyye. Moskwa: Vserossiyskoye teatral'noye obshchestvo.
  Google Scholar

Makovskiy, S. (2000). Nikolay Evreinov (1879–1953). W: S. Makovskiy, Portrety sovremennikov: Na Parnase Serebryanogo veka (s. 551–559). Moskwa: AGRAF.
  Google Scholar

Meyerkhol'd, V. (1988). V. Kamenskiy: Kniga o Evreinove. Sovremennaya dramaturgiya, 4, 252–255.
  Google Scholar

Nicoll, A. (1969). O roli Evreinova v mirovom teatre XX veka: fakty i vyskazyvanija. Russkaja myslʹ, 6.02.
  Google Scholar

Nusinova, N. (2003). Kogda my v Rossiyu vernemsya…: russkoye kinematograficheskoye zarubezh'ye 1918–1939. Moskwa: NIIK: Eyzenshteyn-tsentr.
  Google Scholar

Nusinova, N. (1994). Zabytyy Stsenariy Nikolaya Evreinova. Kinovedcheskiye zapiski, 23, 6–14.
  Google Scholar

Pannenkowa, I. (1925). Teatr i Życie: Wyspiański i Jewreinow. Warszawianka, 11.04.
  Google Scholar

Powołocki, S. (1997). Mój romans z teatrem. Łódź: Cyklop.
  Google Scholar

Prilezhayeva-Barskaya, B. (1998). Brodyachaya Sobaka. Minuvsheye: istoricheskiy·al'manakh, 23, 381–418.
  Google Scholar

Przybyszewski, S. (1954). Listy: t. III 1918–1927, Wrocław: Zakład imienia Ossolińskich.
  Google Scholar

Przybyszewski, S. (1900). Na drogach duszy. Kraków: L. Zwoliński i Spółka.
  Google Scholar

Przybyszewski, S. (1905). O dramacie i scenie. Warszawa: Księgarnia Naukowa.
  Google Scholar

Przybyszewski, S. (1995). Synagoga szatana i inne eseje. Kraków: Oficyna Literacka.
  Google Scholar

Przybyszewski, S. (1904). Synowie ziemi. Malaria. Lwów: Księgarnia Polska B. Połonieckiego.
  Google Scholar

Pshibyshevskiy, S. (1905). Kritika. Moskwa: Izdaniye V. M. Sablina.
  Google Scholar

Pshibyshevskiy, S. (1906). De Profundis. Deti Satany. Moskwa: Izdaniye V. M. Sablina.
  Google Scholar

Pshibyshevskiy, S. (1904). O drame i stsene. Teatr i iskusstvo, 49 -50, 869–873, 892–893.
  Google Scholar

Pshibyshevskiy, S. (1905). Syny Zemli. Moskwa: Skorpion.
  Google Scholar

Ryzhenkov, V. (2013). Nikolay Evreinov v kul'turnoy zhizni Rossii i zarubezh'ya. Sankt Petersburg: Dmitriy Bulanin.
  Google Scholar

Tikhvinskaya, L. (1995). Kabare i teatry miniatyur v Rossii 1908–1917. Moskwa: RIK Kul'tura.
  Google Scholar

Sielicki, F. (1974). Mikołaj Jewreinow w Polsce. Acta Universitatis Wratislaviensis, 194, 63–76.
  Google Scholar

Sudeykin, S. (1984). „Brodyachaya sobaka”: vospominaniya S. Yu. Sudeykina. Vstrechi s proshlym, 5, 185–194.
  Google Scholar

Śliwowscy, W. i R. (1980). Mikołaja Jewreinowa związki z Polską. Pamiętnik Teatralny, 3-4, 393–412.
  Google Scholar

Świerczewski, E. (1923) Jewreinow. Życie Teatru, 6–16.
  Google Scholar

Świerczewski, E. (1924) Jewreinow. Życie Teatru, 1–6.
  Google Scholar

Świerczewski, E. (1924). Teatr rosyjski: Jewreinow. Warszawa: Życie Teatru.
  Google Scholar

Węgrzyniak, R. (2008). Jewreinow w polskim teatrze. Dialog, 7–8, 214–223.
  Google Scholar

Wilski, Z. (1982). Wielka tragiczka. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
  Google Scholar

Wilski, Z. (1973). Poglądy teatralne Wysockiej. W: S. Wysocka, Teatr przyszłości (s. 7–22). Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
  Google Scholar

Wysocka, S. (2008). Bo ty jesteś moje fatum: listy Stanisławy Wysockiej do Emila Zegadłowicza 1924–1935. Kielce: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego.
  Google Scholar

Wysocka, S. (1930). Mikołaj Jewreinow. Świat Kulis, 3, 60–61.
  Google Scholar

Wysocka, S. (1931). Mikołaj Jewreinow, Słowo, 4.12.
  Google Scholar

Wysocka, S. (1930). Teatralizacja teatru i życia. Kurier Poznański, 1.03.
  Google Scholar

Wysocka, S. (1973). Teatr przyszłości. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-05-12

Cited By / Share

Masłowski, M. (2020) „Arlekin zza kordonu: Z recepcji Nikołaja Jewreinowa w Polsce (1921–1932)”, Pamiętnik Teatralny, 69(1), s. 71–144. doi: 10.36744/pt.20.

Autorzy

Mateusz Masłowski 

Российский институт театрального искусства (GITIS) Federacja Rosyjska
https://orcid.org/0000-0003-3119-6184

Statystyki

Abstract views: 433
PDF downloads: 404


Licencja

Prawa autorskie (c) 2020 Mateusz Masłowski

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.