Tajemnica życia i teatru: Teatralne widzenie świata w powieściach Kazimierza Brauna
Joanna Michalczuk
joanna.michalczuk@kul.plKatolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6809-0952
Abstrakt
Artykuł jest analizą utworów Kazimierza Brauna z lat 2016–2020 (Dzwon na trwogę, Płonący teatr, Próba Apokalipsy i Teatr@ziemia.niebo), ujętych jako cykl ujawniających nachylenie autobiograficzne powieści teatralnych. Teatr staje się w nich tematem, przestrzenią kreacji, przyczynkiem do rozważań o kondycji współczesnej sztuki teatralnej oraz sposobem widzenia świata. Obraz teatru przechowanego w pamięci Brauna reżysera łączy się z wtopionym w mitologizującą pamięć marzeniem o teatrze i projekcją jego pożądanej przyszłości. Prymarnej kwestii misyjności teatru w wymiarze indywidualnym, narodowym i społecznym towarzyszy krytyczna refleksja o teatralnej teraźniejszości, w znacznej mierze wyrastająca z oceny dokonań Drugiej Reformy Teatru formułowanej przez jej uczestnika i kronikarza. Dlatego ważnym punktem odniesienia w analizie powieści są teatrologiczne artykuły i książki Brauna. Tajemnica życia i teatru – wydobyta przez autorkę jako lejtmotyw powieściowego cyklu – dotyczy ścisłego związku między światem kreacji a duchowym wymiarem ludzkiego istnienia i odnosi się do transformacji realnego, skończonego i doczesnego w wyobrażone, duchowe i nieśmiertelne. W esencjalistycznym ujęciu Brauna tajemnica ta jest zarazem istotą teatru i aktorstwa. Autorka stawia tezę, że wymiar metateatralny konstruowanego w powieściach Brauna świata łączy się ściśle z procesem autointerpretacji i autokreacji autora jako badacza i praktyka.
Słowa kluczowe:
Kazimierz Braun, theatrum mundi, powieść teatralna, misja teatru, autobiografizmBibliografia
Braun, Kazimierz. Cypriana Norwida teatr bez teatru. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971.
Google Scholar
Braun, Kazimierz. Druga Reforma Teatru: Ludzie – Idee – Zdarzenia. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 2022.
Google Scholar
Braun, Kazimierz. Listy na Babilon: Pisma przypomniane i odszukane; Księga jubileuszowa, redakcja Juliusz Tyszka. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2007.
Google Scholar
Braun, Kazimierz. „Mój” teatr Norwida. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2014.
Google Scholar
Braun, Kazimierz. Nadmiar teatru. Warszawa: Czytelnik, 1984.
Google Scholar
Braun, Kazimierz. Przestrzeń teatralna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.
Google Scholar
Braun, Kazimierz. Tajemnice powszednie: Naśladowania i świadectwa. Pelplin: Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej „Bernardinum”, 1998.
Google Scholar
Braun, Kazimierz. Teatr wspólnoty. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1972.
Google Scholar
Czermińska, Małgorzata. Autobiografia i powieść, czyli pisarz i jego postacie. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1987.
Google Scholar
Czermińska, Małgorzata. Autobiograficzny trójkąt: Świadectwo, wyznanie, wyzwanie. Kraków: Universitas, 2020.
Google Scholar
Dunajski, Antoni. „Wstęp: Kazimierz Braun wobec Cypriana Norwida”. W: Kazimierz Braun, „Mój” teatr Norwida, 12–32.
Google Scholar
Jarzębski, Jerzy. „Powieść jako autokreacja”. W: Powieść jako autokreacja, 412–430. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1984.
Google Scholar
Kaczmarek, Wojciech. „Teatr a antropologia przełomu XX i XXI wieku”. W: Dylematy dramatu i teatru u progu XXI wieku, redakcja Anna Podstawka i Agnieszka Jarosz, 15–34. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2011.
Google Scholar
Maroszczuk, Grażyna. „Wobec historii, wobec teatru: Poetyka i pragmatyka wywiadów książkowych z Kazimierzem Braunem”. W: Pasterska i Trygar, Doświadczenie – przeżycie – kontemplacja, 134–144.
Google Scholar
Michalczuk, Joanna. „«Teatr powinien być narzędziem Sprawy»: Wokół twórczości artystycznej Kazimierza Brauna”. W: 1984: Literatura i kultura schyłkowego PRL-u, redakcja Kamila Budrowska, Wiktor Gardocki i Elżbieta Jurkowska, 371–390. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2015.
Google Scholar
Paterska, Jolanta, i Barbara Trygar, red. Doświadczenie – przeżycie – kontemplacja: Pisarstwo Kazimierza Brauna. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2017.
Google Scholar
Pasterska, Jolanta. „Kazimierza Brauna dyskurs o współczesności: Rozważania wokół powieści Dzwon na trwogę”. W: Pasterska i Trygar, Doświadczenie – przeżycie – kontemplacja, 117–133.
Google Scholar
Sobiecka, Anna. „Powieść teatralna a postawa autobiograficzna”. W: Autobiografizm i okolice: Prace ofiarowane Małgorzacie Czermińskiej, redakcja Tadeusz Sucharski i Bernadetta Żynis, 101–114. Słupsk: Akademia Pomorska w Słupsku, 2011.
Google Scholar
Sobiecka, Anna. „Strategie biografizacyjne w polskiej powieści teatralnej XX wieku”. W: Tropy biograficzne: Bieg życia w narracjach literackich i kulturowych, redakcja Jakub Knap, Magdalena Roszczynialska i Katarzyna Wądolny-Tatar, 325–346. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2017.
Google Scholar
Sobiecka, Anna. „Teatralizacja świata jako wyznacznik odmiany gatunkowej powieści (Zwariowane miasto, Wteatrwstąpienie, Biała noc miłości)”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis: Studia Poetica, nr 7 (2019): 150–164. https://doi. org/10.24917/23534583.7.11.
DOI: https://doi.org/10.24917/23534583.7.11
Google Scholar
Świontek, Sławomir. Dialog – Dramat – Metateatr: Z problemów teorii tekstu dramatycznego. Warszawa: Errata, 1999.
Google Scholar
Świontek, Sławomir. „Norwidowski teatr świata”. Pamiętnik Literacki 62, z. 3 (1971): 33–50.
Google Scholar
Świontek, Sławomir. Norwidowski teatr świata. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1983.
Google Scholar
Trygar, Barbara. „Ja” w drodze do wolności, prawdy i piękna: Aspekty aksjologiczne twórczości prozatorskiej Kazimierza Brauna. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019.
Google Scholar
Wołk, Marcin. „Autobiografizm i cykliczność”. W: Cykl i powieść, redakcja Krystyna Jakowska, Dariusz Kulesza i Katarzyna Sokołowska, 19–34. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2004.
Google Scholar
Autorzy
Joanna Michalczukjoanna.michalczuk@kul.pl
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Polska
https://orcid.org/0000-0001-6809-0952
Joanna Michalczuk - dr hab., adiunkt w Katedrze Dramatu i Teatru Instytutu Literaturoznawstwa na Wydziale Nauk Humanistycznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Jej zainteresowania naukowe obejmują: dramat i teatr polski okresu PRL-u, dramaturgię Tymoteusza Karpowicza, twórczość Kazimierza Brauna, dramat polski po 1989 roku, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień antropologicznych, aksjologicznych oraz problematyki sacrum w kontekście współczesnych przemian kulturowych.
Statystyki
Abstract views: 69PDF downloads: 47
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Joanna Michalczuk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
