Herman Czerwiński – zapomniany krytyk z getta warszawskiego w świetle publicystyki teatralnej «Gazety Żydowskiej»
Agata Dąbrowska
agata.dabrowska@uni.lodz.plUniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-3794-3497
Jakub Parnes
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3834-7598
Abstrakt
W artykule przeprowadzono analizę dorobku Hermana Czerwińskiego jako wiodącego krytyka teatralnego „Gazety Żydowskiej” (GŻ) wydawanej przez żydowskich publicystów pod kontrolą hitlerowskiego okupanta w latach 1940–1942 na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Jego publicystyka w GŻ nie doczekała się dotychczas szerszego omówienia ani w publikacjach naukowych dotyczących żydowskiej prasy ani w pracach poświęconych teatrowi żydowskiemu w czasie II wojny światowej. Przedmiot zainteresowania autorów artykułu stanowi w szczególności stosunek Czerwińskiego do działalności teatrów z getta warszawskiego, jego ocena ich polityki repertuarowej, a także jego sposób recenzowania gettowych spektakli. Podstawową metodę badawczą stanowiła ilościowo-jakościowa analiza zawartości wszystkich 279 wydań GŻ. Aby ustalić, jak Czerwińskiego postrzegano w getcie, w badaniu uwzględniono także poświęcone mu teksty z GŻ, a także dzienniki i wspomnienia przedstawicieli żydowskiej inteligencji. W celu zrekonstruowania wcześniejszych losów krytyka, w tym zwłaszcza jego związków z teatrem, w analizie wykorzystano także publikacje z przedwojennej prasy polskiej i żydowskiej.
Słowa kluczowe:
Herman Czerwiński, «Gazeta Żydowska», teatr żydowski, krytyka teatralna, getto warszawskieBibliografia
Adler, Stanisław. In the Warsaw Ghetto, 1940–1943: An Account of a Witness – the Memoirs of Stanislaw Adler. Jerusalem: Yad Vashem, 1982.
Google Scholar
Cieślak, Tadeusz. „Z historii niemieckiej prasy w języku polskim”. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 8, nr 4 (1969): 569–588.
Google Scholar
Czarnik, Andrzej. „Prasa hitlerowska w podbitej Europie 1938–1945”. Słupskie Studia Historyczne 13 (2007): 257–278. https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Slupskie_Studia_Historyczne/Slupskie_Studia_Historyczne-r2007-t13/Slupskie_Studia_Historyczne-r2007-t13-s257-278/Slupskie_Studia_Historyczne-r2007-t13-s257-278.pdf.
Google Scholar
Czerniaków, Adam. Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 1983.
Google Scholar
Engelking, Barbara, i Jacek Leociak. Getto warszawskie: Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFis PAN, 2001.
Google Scholar
Ernest, Stefan. O walce wielkich Niemiec z Żydami Warszawy. Warszawa: Czytelnik, 2003.
Google Scholar
Fuks, Marian. „Żydowska prasa w okresie okupacji hitlerowskiej w Polsce (1940–1943)”. Kwartalnik Historii Prasy 16, nr 2 (1977): 99–115. https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1977-t16-n2/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1977-t16-n2-s99-115/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1977-t16-n2-s99-115.pdf.
Google Scholar
Grądzka-Rejak, Martyna, i Aleksandra Namysło, red. Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej. Kraków: Instytut Pamięci Narodowej, 2017.
Google Scholar
Grądzka-Rejak, Martyna. „Elita artystyczna i życie artystyczne w getcie krakowskim (1941–1943)”. W: Grądzka-Rejak i Namysło, Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej, 271–294.
Google Scholar
Hałabuda, Stanisław, red. Dramat obcy w Polsce 1765–1965: Premiery, druki, egzemplarze. t. 2: L–Z. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2004.
Google Scholar
Janczewska, Marta. „Publicyści Gazety Żydowskiej i ich dyskusje na tematy społeczne i artystyczne jako strategia działania w zawłaszczonej przestrzeni komunikacyjnej”. W: Grądzka-Rejak i Namysło, Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej, 325–336.
Google Scholar
Kwiecień, Sabina. „Prasa żydowska w Krakowie w czasie okupacji hitlerowskiej”. W: Kraków–Lwów: Książki, czasopisma, biblioteki XIX i XX wieku, t. 9, cz. 2, redakcja Halina Kosętka, Barbara Góra i Ewa Wójcik, 303–313. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2009. https://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/2910/30_prasa_zydowska_w_krakowie_s_kwiecien.pdf.
Google Scholar
Nomberg, Hersz Dawid. „Szolem Alejchem in Zumer Teater”. In Gezamlte werke: Mentszn un werk, 43–47. Warsze: Farlag „Kultur-Lige”, 1930.
Google Scholar
Orzeszkowa, Eliza. Listy zebrane: Do Leopolda Méyeta. T. 2. Opracowanie Edmund Jankowski. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1955.
Google Scholar
Sakowska, Ruta. „O działalności teatralnej w getcie warszawskim”. Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego, nr 69 (1969): 47–70.
Google Scholar
Sakowska, Ruta. „O teatrze w getcie warszawskim”. W: Teatr żydowski w Polsce, redakcja Anna Kuligowska-Korzeniewska i Małgorzata Leyko, 409–413. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1998.
Google Scholar
Szajnkinder, Szmuel. „Z mojego dziennika”. W: Archiwum Ringelbluma: Dzienniki z getta warszawskiego, t. 23, redakcja Katarzyna Person, Zofia Trębacz i Michał Trębacz, 344–364. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2015.
Google Scholar
Szmeruk, Chone. „Rozsiani i rozrzuceni (Cezejt un ceszprejt) Szolem Alejchema w Warszawie (1905 i 1910)”. Tłumaczenie Tomasz Kuberczyk. Pamiętnik Teatralny 41, z. 1/4 (1992): 253–272. https://doi.org/10.36744/pt.1466.
Google Scholar
Turkow, Jonas. Azoj iz es gewen: Churbn Warsze. Buenos Aires: Central Farband fun pojlisze Jidn Argentine, 1948.
Google Scholar
Wilski, Zbigniew, et al., red. Słownik biograficzny teatru polskiego. T. 2: 1900–1980. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 1994.
Google Scholar
Woźniakowski, Krzysztof. Prasa, kultura, wojna: Studia z dziejów czasopiśmiennictwa, kultury literackiej i artystycznej lat 1939–1945. Seria 2. Kraków: Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, 2005. http://hdl. handle.net/11716/1048.
Google Scholar
Autorzy
Agata Dąbrowskaagata.dabrowska@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0002-3794-3497
Agata Dąbrowska - adiunkt na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego, stypendystka m.in. Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Rothschild Foundation Hanadiv Europe i Norweskiej Rady Nauki, autorka kilku opracowań naukowych poświeconych recepcji teatru jidysz w Polsce (m.in. Błądząca gwiazda. Życie i twórczość Abrahama Morewskiego, Działalność teatralna żydowskich elit w okupowanej Polsce w latach 1939–1945 czy Moje życie, mój teatr". Głos Idy Kamińskiej o wojnie, Zagładzie i wydarzeniach marcowych) oraz redaktorka Polskiej Bibliografii Szekspirowskiej 2001-2010. W pracy naukowej zajmuje się głównie stosunkami polsko-żydowskimi na gruncie teatru żydowskiego. Obecnie kończy pracę nad rozprawą habilitacyjną poświęconą szekspirowskim inspiracjom w teatrze jidyszowym w Polsce na tle relacji żydowsko-polskich, polsko-żydowskich i żydowsko-żydowskich oraz koordynuje międzynarodowy projekt „Between Worlds: Performing Polish-Jewish Continuities” poświęcony polsko-żydowskim relacjom kulturalnym, którego jest współautorką.
Autorzy
Jakub ParnesUniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0003-3834-7598
Jakub Parnes - medioznawca, adiunkt na Wydziale Informatyki i Komunikacji Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, stypendysta Norweskiej Rady Nauki, laureat nagrody Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego im. dr. Pawła Stępki, współautor Polskiej Bibliografii Szekspirowskiej 2001-2010, współautor polskiego tłumaczenia dramatu Cardenio Stephena Greenblatta i Charlesa Mee. W pracy naukowej zajmuje się głównie ilościowo-jakościową analizą przekazów medialnych, w tym zagadnieniami dotyczącymi recepcji kultury żydowskiej w polskim dyskursie prasowym. Obecnie kończy pracę nad monografią poświęconą (nie)obecności Szaloma Asza w polskim dyskursie medialnym po 1939 roku.
Statystyki
Abstract views: 78PDF downloads: 46
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Agata Dąbrowska, Jakub Parnes
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
