Herman Czerwiński – zapomniany krytyk z getta warszawskiego w świetle publicystyki teatralnej «Gazety Żydowskiej»
Agata Dąbrowska
agata.dabrowska@uni.lodz.plUniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-3794-3497
Jakub Parnes
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3834-7598
Abstrakt
W artykule przeprowadzono analizę dorobku Hermana Czerwińskiego jako wiodącego krytyka teatralnego „Gazety Żydowskiej” (GŻ) wydawanej przez żydowskich publicystów pod kontrolą hitlerowskiego okupanta w latach 1940–1942 na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Jego publicystyka w GŻ nie doczekała się dotychczas szerszego omówienia ani w publikacjach naukowych dotyczących żydowskiej prasy ani w pracach poświęconych teatrowi żydowskiemu w czasie II wojny światowej. Przedmiot zainteresowania autorów artykułu stanowi w szczególności stosunek Czerwińskiego do działalności teatrów z getta warszawskiego, jego ocena ich polityki repertuarowej, a także jego sposób recenzowania gettowych spektakli. Podstawową metodę badawczą stanowiła ilościowo-jakościowa analiza zawartości wszystkich 279 wydań GŻ. Aby ustalić, jak Czerwińskiego postrzegano w getcie, w badaniu uwzględniono także poświęcone mu teksty z GŻ, a także dzienniki i wspomnienia przedstawicieli żydowskiej inteligencji. W celu zrekonstruowania wcześniejszych losów krytyka, w tym zwłaszcza jego związków z teatrem, w analizie wykorzystano także publikacje z przedwojennej prasy polskiej i żydowskiej.
Słowa kluczowe:
Herman Czerwiński, «Gazeta Żydowska», teatr żydowski, krytyka teatralna, getto warszawskieBibliografia
Adler, Stanisław. In the Warsaw Ghetto, 1940–1943: An Account of a Witness – the Memoirs of Stanislaw Adler. Jerusalem: Yad Vashem, 1982.
Google Scholar
Cieślak, Tadeusz. „Z historii niemieckiej prasy w języku polskim”. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 8, nr 4 (1969): 569–588.
Google Scholar
Czarnik, Andrzej. „Prasa hitlerowska w podbitej Europie 1938–1945”. Słupskie Studia Historyczne 13 (2007): 257–278. https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Slupskie_Studia_Historyczne/Slupskie_Studia_Historyczne-r2007-t13/Slupskie_Studia_Historyczne-r2007-t13-s257-278/Slupskie_Studia_Historyczne-r2007-t13-s257-278.pdf.
Google Scholar
Czerniaków, Adam. Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 1983.
Google Scholar
Engelking, Barbara, i Jacek Leociak. Getto warszawskie: Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFis PAN, 2001.
Google Scholar
Ernest, Stefan. O walce wielkich Niemiec z Żydami Warszawy. Warszawa: Czytelnik, 2003.
Google Scholar
Fuks, Marian. „Żydowska prasa w okresie okupacji hitlerowskiej w Polsce (1940–1943)”. Kwartalnik Historii Prasy 16, nr 2 (1977): 99–115. https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1977-t16-n2/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1977-t16-n2-s99-115/Kwartalnik_Historii_Prasy_Polskiej-r1977-t16-n2-s99-115.pdf.
Google Scholar
Grądzka-Rejak, Martyna, i Aleksandra Namysło, red. Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej. Kraków: Instytut Pamięci Narodowej, 2017.
Google Scholar
Grądzka-Rejak, Martyna. „Elita artystyczna i życie artystyczne w getcie krakowskim (1941–1943)”. W: Grądzka-Rejak i Namysło, Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej, 271–294.
Google Scholar
Hałabuda, Stanisław, red. Dramat obcy w Polsce 1765–1965: Premiery, druki, egzemplarze. t. 2: L–Z. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2004.
Google Scholar
Janczewska, Marta. „Publicyści Gazety Żydowskiej i ich dyskusje na tematy społeczne i artystyczne jako strategia działania w zawłaszczonej przestrzeni komunikacyjnej”. W: Grądzka-Rejak i Namysło, Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej, 325–336.
Google Scholar
Kwiecień, Sabina. „Prasa żydowska w Krakowie w czasie okupacji hitlerowskiej”. W: Kraków–Lwów: Książki, czasopisma, biblioteki XIX i XX wieku, t. 9, cz. 2, redakcja Halina Kosętka, Barbara Góra i Ewa Wójcik, 303–313. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2009. https://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/2910/30_prasa_zydowska_w_krakowie_s_kwiecien.pdf.
Google Scholar
Nomberg, Hersz Dawid. „Szolem Alejchem in Zumer Teater”. In Gezamlte werke: Mentszn un werk, 43–47. Warsze: Farlag „Kultur-Lige”, 1930.
Google Scholar
Orzeszkowa, Eliza. Listy zebrane: Do Leopolda Méyeta. T. 2. Opracowanie Edmund Jankowski. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1955.
Google Scholar
Sakowska, Ruta. „O działalności teatralnej w getcie warszawskim”. Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego, nr 69 (1969): 47–70.
Google Scholar
Sakowska, Ruta. „O teatrze w getcie warszawskim”. W: Teatr żydowski w Polsce, redakcja Anna Kuligowska-Korzeniewska i Małgorzata Leyko, 409–413. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1998.
Google Scholar
Szajnkinder, Szmuel. „Z mojego dziennika”. W: Archiwum Ringelbluma: Dzienniki z getta warszawskiego, t. 23, redakcja Katarzyna Person, Zofia Trębacz i Michał Trębacz, 344–364. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2015.
Google Scholar
Szmeruk, Chone. „Rozsiani i rozrzuceni (Cezejt un ceszprejt) Szolem Alejchema w Warszawie (1905 i 1910)”. Tłumaczenie Tomasz Kuberczyk. Pamiętnik Teatralny 41, z. 1/4 (1992): 253–272. https://doi.org/10.36744/pt.1466.
DOI: https://doi.org/10.36744/pt.1466
Google Scholar
Turkow, Jonas. Azoj iz es gewen: Churbn Warsze. Buenos Aires: Central Farband fun pojlisze Jidn Argentine, 1948.
Google Scholar
Wilski, Zbigniew, et al., red. Słownik biograficzny teatru polskiego. T. 2: 1900–1980. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 1994.
Google Scholar
Woźniakowski, Krzysztof. Prasa, kultura, wojna: Studia z dziejów czasopiśmiennictwa, kultury literackiej i artystycznej lat 1939–1945. Seria 2. Kraków: Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, 2005. http://hdl. handle.net/11716/1048.
Google Scholar
Autorzy
Agata Dąbrowskaagata.dabrowska@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0002-3794-3497
Agata Dąbrowska - adiunkt na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego, stypendystka m.in. Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Rothschild Foundation Hanadiv Europe i Norweskiej Rady Nauki, autorka kilku opracowań naukowych poświeconych recepcji teatru jidysz w Polsce (m.in. Błądząca gwiazda. Życie i twórczość Abrahama Morewskiego, Działalność teatralna żydowskich elit w okupowanej Polsce w latach 1939–1945 czy Moje życie, mój teatr". Głos Idy Kamińskiej o wojnie, Zagładzie i wydarzeniach marcowych) oraz redaktorka Polskiej Bibliografii Szekspirowskiej 2001-2010. W pracy naukowej zajmuje się głównie stosunkami polsko-żydowskimi na gruncie teatru żydowskiego. Obecnie kończy pracę nad rozprawą habilitacyjną poświęconą szekspirowskim inspiracjom w teatrze jidyszowym w Polsce na tle relacji żydowsko-polskich, polsko-żydowskich i żydowsko-żydowskich oraz koordynuje międzynarodowy projekt „Between Worlds: Performing Polish-Jewish Continuities” poświęcony polsko-żydowskim relacjom kulturalnym, którego jest współautorką.
Autorzy
Jakub ParnesUniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0003-3834-7598
Jakub Parnes - medioznawca, adiunkt na Wydziale Informatyki i Komunikacji Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, stypendysta Norweskiej Rady Nauki, laureat nagrody Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego im. dr. Pawła Stępki, współautor Polskiej Bibliografii Szekspirowskiej 2001-2010, współautor polskiego tłumaczenia dramatu Cardenio Stephena Greenblatta i Charlesa Mee. W pracy naukowej zajmuje się głównie ilościowo-jakościową analizą przekazów medialnych, w tym zagadnieniami dotyczącymi recepcji kultury żydowskiej w polskim dyskursie prasowym. Obecnie kończy pracę nad monografią poświęconą (nie)obecności Szaloma Asza w polskim dyskursie medialnym po 1939 roku.
Statystyki
Abstract views: 368PDF downloads: 266
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Agata Dąbrowska, Jakub Parnes
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
