«Hochsztapler, który przy pomocy wydziwiania czaruje ludzi i władze»: Grotowski w Opolu
Agnieszka Wójtowicz
wojtowiczagn@wp.plUniwersytet Opolski (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6700-1153
Abstrakt
Artykuł dotyczy działalności Jerzego Grotowskiego w okresie opolskim i historii Teatru 13 Rzędów w latach 1959–1964. Autorka wykorzystuje różnego typu dokumenty zgromadzone w trakcie długoletnich badań nad politycznymi uwarunkowaniami artystycznej działalności Grotowskiego: rozmowy ze świadkami, listy, wspomnienia, akta osobowe, dokumenty cenzury i materiały pochodzące z archiwów Instytutu Pamięci Narodowej (w tym raporty organów bezpieczeństwa oparte na donosach), aby naszkicować portret Grotowskiego jako dyrektora teatru. Dzięki zestawieniu i analizie tych dokumentów pokazuje skalę inwigilacji Teatru 13 Rzędów i prezentuje stosowane przez władzę metody niebezpośredniej kontroli artystów. W artykule pojawiają się kolejne argumenty na rzecz tezy, że opolskie doświadczenia pomogły Grotowskiemu-dyrektorowi wypracować skuteczne politycznie metody komunikacji z władzami i mediami, które umożliwiały mu zachowanie artystycznej autonomii.
Słowa kluczowe:
Jerzy Grotowski, teatr polski po 1945, cenzura, Opole, teatr i politykaBibliografia
Barba, Eugenio. Ziemia popiołu i diamentów: Moje terminowanie w Polsce oraz 26 listów Jerzego Grotowskiego do Eugenia Barby. Tłumaczenie Monika Gurgul. Redakcja Zbigniew Osiński. Wrocław: Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, 2001.
Google Scholar
Bereszyński, Zbigniew. „Służba Bezpieczeństwa i media informacyjne w województwie opolskim”. W: Komunistyczny aparat represji i życie społeczne Opolszczyzny w latach 1945–1989: Studia i materiały, redakcja Ksawery Jasiak, 167–280. Wrocław: Oddział Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012.
Google Scholar
Degler, Janusz, i Grzegorz Ziółkowski, red. Misterium zgrozy i urzeczenia: Przedstawienia Jerzego Grotowskiego i Teatru Laboratorium. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2006.
Google Scholar
Degler, Janusz, Małgorzata Dziewulska, Aldona Jawłowska, Leszek Kolankiewicz, Wojciech Krukowski, Andrzej Mencwel, Grzegorz Niziołek, Zbigniew Osiński, Włodzimierz Pawluczuk, Małgorzata Szpakowska i Lech Śliwonik. „Grotowski – i co jest do zrobienia”. Dialog, nr 6 (1999): 98–114.
Google Scholar
Dziewulska, Małgorzata. „Ogniokrad”. W: Artyści i pielgrzymi, 130–153. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1995.
Google Scholar
Dziewulska, Małgorzata. „Swinarski i Grotowski: Dwa teatry, dwa bluźnierstwa”. Dialog, nr 12 (1990): 87–94.
Google Scholar
Fik, Marta. „Cenzor jako współautor”. W: Literatura i władza, redakcja Elżbieta Sarnowska-Temeriusz, 131–147. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 1996.
Google Scholar
Flaszen, Ludwik. Grotowski & Company: Źródła i wariacje. Wstęp Eugenio Barba. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2014.
Google Scholar
Mykita-Glensk, Czesława. Życie teatralne Opola: Od czasów najdawniejszych do współczesności. Opole: Instytut Śląski, 1976.
Google Scholar
Niziołek, Grzegorz. „Efekt kiczu: Dziedzictwo Grotowskiego i Swinarskiego w polskim teatrze”. W: Zła pamięć: Przeciw-historia w polskim teatrze i dramacie, redakcja Monika Kwaśniewska i Grzegorz Niziołek, 129–138. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2012.
Google Scholar
Niziołek, Grzegorz. Sny, komedie, medytacje. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2000.
Google Scholar
Osiński, Zbigniew. Grotowski i jego Laboratorium. Warszawa: PIW, 1980.
Google Scholar
Osiński, Zbigniew. Teatr „13 Rzędów” i Teatr Laboratorium „13 Rzędów”: Opole 1959–1964. Kronika – bibliografia. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 1997.
Google Scholar
Patelski, Mariusz. „Czujni strażnicy demokracji” ludowej: Urząd cenzury w województwie opolskim 1950–1990. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2019.
Google Scholar
Wójtowicz, Agnieszka. Od „Orfeusza” do „Studium o Hamlecie”: Teatr 13 Rzędów w Opolu (1959–1964). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004.
Google Scholar
Autorzy
Agnieszka Wójtowiczwojtowiczagn@wp.pl
Uniwersytet Opolski Polska
https://orcid.org/0000-0001-6700-1153
Agnieszka Wójtowicz - doktor, absolwentka krakowskiej teatrologii, historyk teatru, adiunkt w Instytucie Językoznawstwa Uniwersytetu Opolskiego. Jej zainteresowania badawcze obejmują historię teatru polskiego w XX wieku, działalność teatralną Jerzego Grotowskiego oraz życie teatralne w Wilnie w dwudziestoleciu międzywojennym.
Statystyki
Abstract views: 403PDF downloads: 220
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Agnieszka Wójtowicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
