Agenor i Strabon, Papageno i Sarastro: Lwowskie meandry operowej biografii Wojciecha Bogusławskiego
Jakub Chachulski
jakub.chachulski@ispan.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, Polska (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-8972-1490
Abstrakt
Artykuł nawiązuje do ustaleń Zbigniewa Raszewskiego na temat aktorskiego udziału Wojciecha Bogusławskiego w lwowskich wystawieniach opery Amazonki, pierwszego wspólnego dzieła Bogusławskiego – jako librecisty – i Józefa Elsnera. Na podstawie niepełnych informacji z Dzieł dramatycznych librecisty Raszewski stwierdził, że Bogusławski występował w roli greckiego króla Agenora. Analiza muzycznego i literackiego współczynnika opery, zasadniczo potwierdzając to ustalenie, pozwala domyślać się istotnych fluktuacji w kształtowaniu się autorskich intencji obsadowych. Celem artykułu jest identyfikacja „osobistych” śladów Bogusławskiego obecnych zarówno w roli Agenora, jak i Strabona; postawione zostają także hipotezy dotyczące momentu i przyczyn zmiany koncepcji obsadowej. Artykuł rozwija badania nad biografią twórczą Bogusławskiego jako autora, aktora i śpiewaka, wykorzystując krytykę tekstu (źródła muzyczne i literackie), analizę obsady w świetle odpowiednich konwencji operowych, muzykologiczne i literaturoznawcze narzędzia analityczne i interpretacyjne, a także komparatystykę – by połączyć fragmenty opery z Czarodziejskim fletem Mozarta. Istotnym założeniem metodologicznym jest wykorzystanie zaniedbywanej dotąd możliwości odwołania się do narzędzi muzykologicznych w badaniach twórczości i biografii twórczej Bogusławskiego jako człowieka opery.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
Wojciech Bogusławski, Józef Elsner, opera, Wolfgang Amadeusz Mozart, opera buffa, SingspielBibliografia
Badura¬Skoda, Eva. „The Influence of the Viennese Popular Comedy on Haydn and Mozart”. Proceedings of the Royal Musical Association 100 (1973): 185–199. https://doi.org/10.1093/jrma/100.1.185.
DOI: https://doi.org/10.1093/jrma/100.1.185
Google Scholar
Buch, David J. „The Choruses of Die Zauberflöte in Context: Choral Music at the Theater Auf Der Wieden”. The Choral Journal 46, no. 12 (2006): 6–21. http://www.jstor.org/stable/23556458.
Google Scholar
Buch, David J. „Emanuel Schikaneder as Theater Composer, or Who Wrote Papageno’s Melodies in Die Zauberflöte?” Divadelní revue 26, no. 2 (2015): 160–167.
Google Scholar
Buch, David J. Magic Flutes and Enchanted Forests: The Supernatural in Eighteenth-Century Musical Theater. Chicago: University of Chicago Press, 2009.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226078113.001.0001
Google Scholar
Buch, David J. „Die Zauberflöte, Masonic Opera, and Other Fairy Tales”. Acta Musicologica 76, no. 2 (2004): 193–219. https://www.jstor.org/stable/25071239.
Google Scholar
Chachulski, Jakub. „Heroiczne – komiczne – sentymentalne: Muzyczny obraz Amazonek w najstarszej zachowanej operze Józefa Elsnera i Wojciecha Bogusławskiego”. Studia Chopinowskie 4 (2019): 7–29. http://studiachopinowskie.pl/pages/issue/103/7.
Google Scholar
Chachulski, Jakub. „«Tiolemo su’el fagoto» i piosneczki Wojciecha Bogusławskiego, czyli o weneckim pierwowzorze «Wenecjanki»”. Muzyka 66, nr 1 (2021): 105–125.https://doi.org/10.36744/m.798.
DOI: https://doi.org/10.36744/m.798
Google Scholar
Coen, Elisabeth. „Hanswurst’s Public: Defending the Comic in the Theatres of Eighteenth¬Century Vienna”. Theatre History Studies 38 (2019): 7–27. https://doi.org/10.1353/ths.2019.0001.
DOI: https://doi.org/10.1353/ths.2019.0001
Google Scholar
Dębowski, Marek. Francuskie konteksty teatru polskiego w dobie oświecenia. Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2001.
Google Scholar
Geyer, Helen. „Wielanda koncepcja «niemieckiego» singspielu: Między tradycją a nowoczesnością (na przykładzie Alceste w opracowaniu muzycznym Antona Schweitzera)”. Tłumaczenie Jerzy Michniewicz. Muzyka 49, nr 1 (2004): 3–32.
Google Scholar
Got, Jerzy. Na wyspie Guaxary: Wojciech Bogusławski i teatr lwowski 1789–1799. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1971.
Google Scholar
Griffith, Mark. „The King and Eye: The Rule of the Father in Greek Tragedy”. Proceedings of the Cambridge Philological Society, no. 44 (1998): 20–84. https://www.jstor.org/stable/44696766.
DOI: https://doi.org/10.1017/S0068673500002212
Google Scholar
Heartz, Daniel. „La Clemenza di Sarastro: Masonic Benevolence in Mozart’s Last Operas”. The Musical Times 124, no. 1681 (1983): 152–157.
DOI: https://doi.org/10.2307/963822
Google Scholar
Hunter, Mary. „The Fusion and Juxtaposition of Genres in Opera Buffa 1770–1800: Anelli and Piccinni’s Griselda”. Music & Letters 67, no. 4 (1986): 363–380. https://doi.org/10.1093/ml/67.4.363.
DOI: https://doi.org/10.1093/ml/67.4.363
Google Scholar
Hunter, Mary. The Culture of Opera Buffa in Mozart’s Vienna: Poetics of Entertainment. Princeton: Princeton University Press, 1999.
DOI: https://doi.org/10.1515/9781400822751
Google Scholar
Hunter, Mary, and James Webster, eds. Opera Buffa in Mozart’s Vienna. Cambridge: Cambridge University Press, 1997.
Google Scholar
Komorzynski, Egon. „Ist Papageno ein «Hanswurst»?” Österreichische Musikzeitschrift 12, no. 6 (1957): 225–229.
DOI: https://doi.org/10.7767/omz.1957.12.6.225
Google Scholar
Lipiński, Jacek, red. Recenzje teatralne Towarzystwa Iksów 1815–1819. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1956.
Google Scholar
McClymonds, Marita. „Opera Buffa? Opera Seria? Genre and Style as Sign”. In Hunter and Webster, Opera Buffa in Mozart’s Vienna, 197–231.
Google Scholar
Nedbal, Martin. Morality and Viennese Opera in the Age of Mozart and Beethoven. London: Routledge, 2017.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781315596082
Google Scholar
Nowak¬Romanowicz, Alina. Józef Elsner: Monografia. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Muzyczne, 1957.
Google Scholar
Platoff, John. „A New History for Martín’s Una Cosa Rara”. The Journal of Musicology 12, no. 1 (1994): 85–115. https://doi.org/10.2307/763939.
DOI: https://doi.org/10.2307/763939
Google Scholar
Rabin, Ronald J. „Figaro as Misogynist: On Aria Types and Aria Rhetoric”. In Hunter and Webster, Opera Buffa in Mozart’s Vienna, 232–260.
Google Scholar
Raszewski, Zbigniew. Bogusławski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1982.
Google Scholar
Raszewski, Zbigniew. Staroświecczyzna i postęp czasu: O teatrze polskim (1765–1865). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1963.
Google Scholar
Rice, John A. Antonio Salieri and Viennese Opera. Chicago: University of Chicago Press, 1998.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226711270.001.0001
Google Scholar
Rice, John A. „Axur, re d’Ormus”, Grove Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.O005317.
DOI: https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.O005317
Google Scholar
Rohringer, Stefan. „Don Ottavio and the History of the Tenor Voice”. In Julian Rushton, Stefan Rohringer, Sergio Durante, and James Webster, Dramma Giocoso: Four Contemporary Perspectives on the Mozart/Da Ponte Operas, 33–58. Leuven: Leuven University Press, 2012.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt9qdwt6.5
Google Scholar
Rushton, Julian. „Buffo Roles in Mozart’s Vienna: Tessitura and Tonality as Signs of Characterization”. In Hunter and Webster, Opera Buffa in Mozart’s Vienna, 406–425.
Google Scholar
Stachuła, Daniel. „«Melpomeny podrzucone dziecię» oraz «Grand monstre»: Porównanie dramatycznej architektoniki dzieł Wojciecha Bogusławskiego Herminia, czyli Amazonki oraz Izkahar, król Guaxary”. Pamiętnik Teatralny 66, z. 3 (2017): 16–42.
Google Scholar
Szwankowski, Eugeniusz. Teatr Wojciecha Bogusławskiego w latach 1799–1814. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1954.
Google Scholar
Webster, James. „Understanding Opera Buffa: Analysis = Interpretation”. In Hunter and Webster, Opera Buffa in Mozart’s Vienna, 340–377.
Google Scholar
Wierzbowski, Ryszard. „Cud Wojciecha Bogusławskiego – polityka i artyzm: W kręgu genezy, pogłosów i paralel”. Prace Polonistyczne 41 (1985): 143–167.
Google Scholar
Wipszycka, Ewa, red. Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. Tom 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979.
Google Scholar
Witkowski, Michał. „Flet czarnoksięski w przekładzie Bogusławskiego: Odszukane fragmenty tekstu”. Pamiętnik Teatralny 16, z. 3/4 (1967): 450–457.
Google Scholar
Żórawska¬Witkowska, Alina. Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta. Warszawa: Arx Regia, 1995.
Google Scholar
Autorzy
Jakub Chachulskijakub.chachulski@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, Polska Polska
https://orcid.org/0000-0002-8972-1490
Jakub Chachulski - dr, adiunkt w Zakładzie Muzykologii Instytutu Sztuki PAN, członek zespołu redakcyjnego serii Monumenta Musicae in Polonia, absolwent Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. Autor publikacji z zakresu estetyki muzycznej i filozofii muzyki, w ostatnich latach zajmuje się głównie twórczością sceniczną Józefa Elsnera. Autor m. in. katalogu tematycznego świeckich utworów Józefa Elsnera oraz polskiego przekładu dzienników podróży Charlesa Burneya, od 2021 r. realizuje projekt NCN SONATA "Opery komiczne Józefa Elsnera a obieg gatunków operowych w Europie Środkowej na przełomie XVIII i XIX wieku".
Statystyki
Abstract views: 259PDF downloads: 176
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Jakub Chachulski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Jakub Chachulski, Autograf Jana Stefaniego i nowa edycja muzyczna «Krakowiaków i Górali»: Raz jeszcze o sytuacji tekstologicznej opery , Pamiętnik Teatralny: Tom 70 Nr 2 (2021)
