Opium nieszkodliwe teatru, czyli o «Tragedii Eumenesa» Tadeusza Rittnera
Sabina Brzozowska
hellosab@op.plUniwersytet Opolski, Polska (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-4891-4429
Abstrakt
Zbigniew Raszewski uznał Tragedię Eumenesa za jedną z najgorszych sztuk Tadeusza Rittnera. W artykule podjęto próbę polemiki z opinią Raszewskiego. Uwzględniono życzliwe recenzje po premierze w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie w 1920 i pozytywną opinię Lesława Eustachiewicza z 1961, a także recenzje po niepowodzeniu sztuki na deskach Reduty w 1922 roku, które paradoksalnie odsłoniły potencjał tekstu Tragedii Eumenesa, czyli możliwość wystawiania go w różnych konwencjach. Podstawą polemiki jest uważna lektura rękopisu. Komedia Rittnera posługuje się poetyką groteski, farsy, ironii, przede wszystkim jednak operuje jawną teatralnością oraz kategorią snu jako niby-rzeczywistości. Autorka znajduje podstawy teoretyczne tego późnego dramatu Rittnera w jego programowym artykule O snach i bajkach (1909), w którym pisarz nie odżegnuje się od kiczu i baśniowej rekwizytorni. Analiza utworu prowadzi do wniosku, że w Tragedii Eumenesa Rittner świadomie dialoguje z estetyką schyłku monarchii habsburskiej, z jej fascynacją maskaradą i teatrem hiszpańskim oraz poetyką snu i awanturniczej baśniowości, a zarazem otwiera tekst na liczne możliwości inscenizacyjne.
Słowa kluczowe:
Tadeusz Rittner, komedia, dramat polski, teatr polski 1918–1939, Zbigniew RaszewskiBibliografia
Bettelheim, Bruno. „O Sindbadzie Żeglarzu i o Sindbadzie Tragarzu: Id (to we mnie) i ego (ja we mnie)”. In Cudowne i pożyteczne: O znaczeniach i wartościach baśni, tłumaczenie i przedmowa Danuta Danek, t. 1, 167–172. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985.
Google Scholar
Brzozowska, Sabina. „«Jak gdyby to była prawda…»: Podejrzany realizm i podejrzany modernizm Tadeusza Rittnera”. Wielogłos, nr 3 (2020): 35–55. https://doi.org/10.4467/2084395XWI.20.021.12829.
DOI: https://doi.org/10.4467/2084395XWI.20.021.12829
Google Scholar
Eustachiewicz, Lesław. „Pochwała Tragedii Eumenesa”. Dialog, nr 9 (1961): 144–148.
Google Scholar
Magris, Claudio. Mit habsburski w literaturze austriackiej moderny. Tłumaczenie Elżbieta Jogałła i Joanna Ugniewska. Kraków: Wydawnictwo Austeria, 2019.
Google Scholar
Małkowska, Hanna. Wspomnienia z „Reduty”. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1960.
Google Scholar
Milanowski, Anna. „Czy Tadeusz Rittner był pisarzem polskim czy austriackim”. In Recepcja literacka i proces literacki: O polsko-niemieckich kontaktach literackich od modernizmu po okres międzywojenny, redakcja German Ritz i Gabriela Matuszek, 63–85. Kraków: Universitas, 1999.
Google Scholar
Osterwa, Juliusz. Reduta i teatr: Artykuły, wywiady, wspomnienia 1914–1947. Opracowanie Zbigniew Osiński i Teresa Grażyna Zabłocka. Wrocław: Wiedza o Kulturze, 1991.
Google Scholar
Ratajczakowa, Dobrochna. „Światoobraz komedii”. In W krysztale i w płomieniu: Studia i szkice o dramacie i teatrze, 233–256. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006.
Google Scholar
Raszewski, Zbigniew. „Sprawa Tadeusza Rittnera”. In Tadeusz Rittner, Dramaty, wstęp i opracowanie Zbigniew Raszewski, t. 1, 7–31. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1966.
Google Scholar
Raszewski Zbigniew. Wstęp do: Tadeusz Rittner, Głupi Jakub, Wilki w nocy, wstęp i opracowanie Zbigniew Raszewski, LXXXV–C. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1956.
Google Scholar
Raszewski, Zbigniew. Wstęp do: Tadeusz Rittner, W małym domku, wstęp i opracowanie Zbigniew Raszewski, III–XXXIII. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1956.
Google Scholar
Sugiera, Małgorzata. „Konstelacje: Raszewski jako twórca kanonu sztuk Zapolskiej i Rittnera”. In Raszewski dzisiaj czytany, redakcja Agata Adamiecka-Sitek i Dorota Buchwald, 128–153. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2014.
Google Scholar
Autorzy
Sabina Brzozowskahellosab@op.pl
Uniwersytet Opolski, Polska Polska
https://orcid.org/0000-0003-4891-4429
Sabina Brzozowska - dr hab., prof. UO, historyczka literatury. Pracuje w Instytucie Nauk o Literaturze Uniwersytetu Opolskiego. W kręgu jej zainteresowań badawczych znajdują się literatura Młodej Polski, dramat, teatr i komparatystyka. Autorka m.in.: W zwierciadle idei: Literatura Młodej Polski – konteksty (Warszawa, 2018) i Człowiek i historia w dramatach Tadeusza Micińskiego (Opole, 2009).
Statystyki
Abstract views: 295PDF downloads: 215
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Sabina Brzozowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
