Toward Theatrical Communitas
Dorota Sajewska
dorota.sajewska@uzh.chUniversität Zürich (Szwajcaria)
https://orcid.org/0000-0003-0904-6761
Abstrakt
Pojęcie communitas, wprowadzone do dyskursu antropologicznego przez Victora Turnera pod koniec lat 60. XX wieku, powróciło do debaty humanistycznej u progu XXI wieku za sprawą Roberta Esposito. Niniejszy esej przywraca zmarginalizowaną przez Esposito antropologiczną tradycję w myśleniu o tym, co wspólne. Autorka podkreśla znaczenie procesualności i antystrukturalności egalitarnych form bycia razem oraz ich potencjał wyzwalania kreatywności. Analizując relację między munus a ludus, ukazuje teatralność jako immanentną właściwość communitas. Skupienie na estetycznych i twórczych aspektach wspólnotowości pozwala odsłonić i nazwać wiele jej form oraz scharakteryzować rozmaite modele teatralnej communitas. Autorka wskazuje na nienormatywny i transformacyjny potencjał teatru eksperymentalnego (Jerzy Grotowski, Sarah Kane, Ron Athey, Krzysztof Garbaczewski), by podkreślić kolektywny, efemeryczny i ekscesywny charakter teatru wymykającego się ekonomii rynku, a także uwydatnić znaczenie transwersalnej communitas, w której człowiek jest tylko jednym z wielu aktorów. Niektóre wątki argumentacji zostały rozwinięte w umieszczonej w aneksie rozmowie z Leszkiem Kolankiewiczem.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
communitas, awangarda teatralna, bezproduktywność, eksces, bezużyteczność, wspólnota queer, wspólnota transwersalnaBibliografia
Artaud, Antonin. The Theatre and Its Double. Translated by Mary Caroline Richards. New York: Grove Press, 1958.
Google Scholar
Bataille, Georges. On Nietzsche. Translated by Bruce Boone. New York: Paragon House, 1994.
Google Scholar
Duvignaud, Jean. Le don du rien: Essai d‘anthropologie de la fête. Paris: Téraèdre, 2012.
Google Scholar
Esposito, Roberto. Communitas: The Origin and Destiny of Community. Translated by Timothy Campbell. Stanford: Stanford University Press, 2009.
Google Scholar
Fischer-Lichte, Erika. “Einleitung: Zur Aktualität von Turners Studien zum Übergang vom Ritual zum Theater.” In Victor Turner, Vom Ritual zum Theater: Das Ernst des menschlichen Spiels, translated by Sylvia M. Schomburg-Scherff, i–xxiii. Frankfurt: Campus Bibliothek, 2009.
Google Scholar
Goodman, Paul, and Percival Goodman. Communitas: Ways of Livelihood and Means of Life. New York: Vintage Books, 1947.
Google Scholar
Grotowski, Jerzy. “Święto.” Odra, no. 6 (1972): 47–51.
Google Scholar
Haraway, Donna. “Cyborgs at Large.” Interview by Constance Penley and Andrew Ross. Social Text, no. 25/26 (1990): 8–23.
Google Scholar
Haraway, Donna J. Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene. Durham: Duke University Press, 2016.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv11cw25q
Google Scholar
Kolankiewicz, Leszek. “Świntuch, bluźnierca, pantokrator, guru, heretyk, Grotowski.” Accessed June 6, 2021. http://re-sources.uw.edu.pl/reader/swintuch-bluznierca-pantokrator-guru-heretyk-grotowski/.
Google Scholar
Malinowski, Bronislaw. The Sexual Life of Savages in North-Western Melanesia: An Ethnographic Account of Courtship, Marriage, and Family Life Among the Natives of the Trobriand Islands, British New Guinea. New York: Eugenics Publishing Company, 1929.
Google Scholar
Markowski, Wojtek. “VR, Theatre and the Importance of Immersion.” Interview by Ágnes Karolina Bakk. ZipScene Magazin, April 1, 2020, https://zip-scene.com/2020/04/01/vr-theatre-and-the-importance-of-immersion/.
Google Scholar
Mauss, Marcel. The Gift: Forms and Functions of Exchange in Archaic Societies. Translated by Ian Cunnison. London: Cohen & West, 1966.
Google Scholar
Muñoz, José Esteban. Cruising Utopia: The Then and There of Queer Futurity. New York: New York University Press, 2009.
Google Scholar
Nancy, Jean-Luc. Being Singular Plural. Translated by Robert D. Richardson and Anne E. O’Byrne. Stanford: Stanford University Press, 2000.
Google Scholar
Sajewska, Dorota. “Ciało-pamięć, ciało-archiwum.” Didaskalia, no. 127/128 (2015): 48–56.
Google Scholar
Schechner, Richard. “The Decline and Fall of the (American) Avant-Garde: Why It Happened and What We Can Do About It.” Performing Arts Journal 5, no. 2 (1981): 48–63.
DOI: https://doi.org/10.2307/3245165
Google Scholar
Sierz, Aleks. In Yer-Face Theatre: British Drama Today. London: Faber and Faber, 2000.
Google Scholar
Turner, Victor. Dramas, Fields, and Metaphors: Symbolic Action in Human Society. Ithaca: Cornell University Press, 1974.
Google Scholar
Turner, Victor. From Ritual to Theatre: The Human Seriousness of Play. New York: PAJ Publications, 1982.
Google Scholar
Autorzy
Dorota Sajewskadorota.sajewska@uzh.ch
Universität Zürich Szwajcaria
https://orcid.org/0000-0003-0904-6761
Profesorka na Uniwersytecie w Zurychu i Uniwersytecie Warszawskim. Jej zainteresowania krążą wokół kulturoznawstwa i performatyki, antropologii ciała i historiografii, teorii archiwum i dekolonizacji wiedzy. Autorka wielu publikacji dotyczących teatru, performansu, sztuki współczesnej, teorii i historii kultury; dramaturżka teatru i tańca. Opublikowała m.in. monografię Nekroperformans. Kulturowa rekonstrukcja teatru Wielkiej Wojny (2016, wyd. w języku angielskim 2019). Obecnie kieruje projektem badawczym "Crisis and Communitas" (www.crisisandcommunitas.com).
Statystyki
Abstract views: 258PDF downloads: 241
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Dorota Sajewska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Dorota Sajewska, Teatr i communitas: Wprowadzenie , Pamiętnik Teatralny: Tom 70 Nr 3 (2021)
