Toward Theatrical Communitas

Dorota Sajewska

dorota.sajewska@uzh.ch
Universität Zürich (Szwajcaria)
https://orcid.org/0000-0003-0904-6761

Abstrakt

Pojęcie communitas, wprowadzone do dyskursu antropologicznego przez Victora Turnera pod koniec lat 60. XX wieku, powróciło do debaty humanistycznej u progu XXI wieku za sprawą Roberta Esposito. Niniejszy esej przywraca zmarginalizowaną przez Esposito antropologiczną tradycję w myśleniu o tym, co wspólne. Autorka podkreśla znaczenie procesualności i antystrukturalności egalitarnych form bycia razem oraz ich potencjał wyzwalania kreatywności. Analizując relację między munus a ludus, ukazuje teatralność jako immanentną właściwość communitas. Skupienie na estetycznych i twórczych aspektach wspólnotowości pozwala odsłonić i nazwać wiele jej form oraz scharakteryzować rozmaite modele teatralnej communitas. Autorka wskazuje na nienormatywny i transformacyjny potencjał teatru eksperymentalnego (Jerzy Grotowski, Sarah Kane, Ron Athey, Krzysztof Garbaczewski), by podkreślić kolektywny, efemeryczny i ekscesywny charakter teatru wymykającego się ekonomii rynku, a także uwydatnić znaczenie transwersalnej communitas, w której człowiek jest tylko jednym z wielu aktorów. Niektóre wątki argumentacji zostały rozwinięte w umieszczonej w aneksie rozmowie z Leszkiem Kolankiewiczem.

Instytucje finansujące

The Swiss National Science Foundation (SNSF), research project: “Crisis and Communitas,” Grant No. 100016_182586, https://crisisandcommunitas.com/.

Słowa kluczowe:

communitas, awangarda teatralna, bezproduktywność, eksces, bezużyteczność, wspólnota queer, wspólnota transwersalna

Artaud, Antonin. The Theatre and Its Double. Translated by Mary Caroline Richards. New York: Grove Press, 1958.
  Google Scholar

Bataille, Georges. On Nietzsche. Translated by Bruce Boone. New York: Paragon House, 1994.
  Google Scholar

Duvignaud, Jean. Le don du rien: Essai d‘anthropologie de la fête. Paris: Téraèdre, 2012.
  Google Scholar

Esposito, Roberto. Communitas: The Origin and Destiny of Community. Translated by Timothy Campbell. Stanford: Stanford University Press, 2009.
  Google Scholar

Fischer-Lichte, Erika. “Einleitung: Zur Aktualität von Turners Studien zum Übergang vom Ritual zum Theater.” In Victor Turner, Vom Ritual zum Theater: Das Ernst des menschlichen Spiels, translated by Sylvia M. Schomburg-Scherff, i–xxiii. Frankfurt: Campus Bibliothek, 2009.
  Google Scholar

Goodman, Paul, and Percival Goodman. Communitas: Ways of Livelihood and Means of Life. New York: Vintage Books, 1947.
  Google Scholar

Grotowski, Jerzy. “Święto.” Odra, no. 6 (1972): 47–51.
  Google Scholar

Haraway, Donna. “Cyborgs at Large.” Interview by Constance Penley and Andrew Ross. Social Text, no. 25/26 (1990): 8–23.
  Google Scholar

Haraway, Donna J. Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene. Durham: Duke University Press, 2016.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv11cw25q   Google Scholar

Kolankiewicz, Leszek. “Świntuch, bluźnierca, pantokrator, guru, heretyk, Grotowski.” Accessed June 6, 2021. http://re-sources.uw.edu.pl/reader/swintuch-bluznierca-pantokrator-guru-heretyk-grotowski/.
  Google Scholar

Malinowski, Bronislaw. The Sexual Life of Savages in North-Western Melanesia: An Ethnographic Account of Courtship, Marriage, and Family Life Among the Natives of the Trobriand Islands, British New Guinea. New York: Eugenics Publishing Company, 1929.
  Google Scholar

Markowski, Wojtek. “VR, Theatre and the Importance of Immersion.” Interview by Ágnes Karolina Bakk. ZipScene Magazin, April 1, 2020, https://zip-scene.com/2020/04/01/vr-theatre-and-the-importance-of-immersion/.
  Google Scholar

Mauss, Marcel. The Gift: Forms and Functions of Exchange in Archaic Societies. Translated by Ian Cunnison. London: Cohen & West, 1966.
  Google Scholar

Muñoz, José Esteban. Cruising Utopia: The Then and There of Queer Futurity. New York: New York University Press, 2009.
  Google Scholar

Nancy, Jean-Luc. Being Singular Plural. Translated by Robert D. Richardson and Anne E. O’Byrne. Stanford: Stanford University Press, 2000.
  Google Scholar

Sajewska, Dorota. “Ciało-pamięć, ciało-archiwum.” Didaskalia, no. 127/128 (2015): 48–56.
  Google Scholar

Schechner, Richard. “The Decline and Fall of the (American) Avant-Garde: Why It Happened and What We Can Do About It.” Performing Arts Journal 5, no. 2 (1981): 48–63.
DOI: https://doi.org/10.2307/3245165   Google Scholar

Sierz, Aleks. In Yer-Face Theatre: British Drama Today. London: Faber and Faber, 2000.
  Google Scholar

Turner, Victor. Dramas, Fields, and Metaphors: Symbolic Action in Human Society. Ithaca: Cornell University Press, 1974.
  Google Scholar

Turner, Victor. From Ritual to Theatre: The Human Seriousness of Play. New York: PAJ Publications, 1982.
  Google Scholar


Opublikowane
2021-10-13

Cited By / Share

Sajewska, D. (2021) „Toward Theatrical Communitas”, Pamiętnik Teatralny, 70(3), s. 15–56. doi: 10.36744/pt.846.

Autorzy

Dorota Sajewska 
dorota.sajewska@uzh.ch
Universität Zürich Szwajcaria
https://orcid.org/0000-0003-0904-6761

Profesorka na Uniwersytecie w Zurychu i Uniwersytecie Warszawskim. Jej zainteresowania krążą wokół kulturoznawstwa i performatyki, antropologii ciała i historiografii, teorii archiwum i dekolonizacji wiedzy. Autorka wielu publikacji dotyczących teatru, performansu, sztuki współczesnej, teorii i historii kultury; dramaturżka teatru i tańca. Opublikowała m.in. monografię Nekroperformans. Kulturowa rekonstrukcja teatru Wielkiej Wojny (2016, wyd. w języku angielskim 2019). Obecnie kieruje projektem badawczym "Crisis and Communitas" (www.crisisandcommunitas.com).



Statystyki

Abstract views: 461
PDF downloads: 422


Licencja

Prawa autorskie (c) 2021 Dorota Sajewska

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.