Toward Theatrical Communitas
Abstrakt
Pojęcie communitas, wprowadzone do dyskursu antropologicznego przez Victora Turnera pod koniec lat 60. XX wieku, powróciło do debaty humanistycznej u progu XXI wieku za sprawą Roberta Esposito. Niniejszy esej przywraca zmarginalizowaną przez Esposito antropologiczną tradycję w myśleniu o tym, co wspólne. Autorka podkreśla znaczenie procesualności i antystrukturalności egalitarnych form bycia razem oraz ich potencjał wyzwalania kreatywności. Analizując relację między munus a ludus, ukazuje teatralność jako immanentną właściwość communitas. Skupienie na estetycznych i twórczych aspektach wspólnotowości pozwala odsłonić i nazwać wiele jej form oraz scharakteryzować rozmaite modele teatralnej communitas. Autorka wskazuje na nienormatywny i transformacyjny potencjał teatru eksperymentalnego (Jerzy Grotowski, Sarah Kane, Ron Athey, Krzysztof Garbaczewski), by podkreślić kolektywny, efemeryczny i ekscesywny charakter teatru wymykającego się ekonomii rynku, a także uwydatnić znaczenie transwersalnej communitas, w której człowiek jest tylko jednym z wielu aktorów. Niektóre wątki argumentacji zostały rozwinięte w umieszczonej w aneksie rozmowie z Leszkiem Kolankiewiczem.
Słowa kluczowe
communitas; awangarda teatralna; bezproduktywność; eksces; bezużyteczność; wspólnota queer; wspólnota transwersalna
Źródło finansowania
The Swiss National Science Foundation (SNSF), research project: “Crisis and Communitas,” Grant No. 100016_182586, https://crisisandcommunitas.com/.
Bibliografia
Artaud, Antonin. The Theatre and Its Double. Translated by Mary Caroline Richards. New York: Grove Press, 1958.
Bataille, Georges. On Nietzsche. Translated by Bruce Boone. New York: Paragon House, 1994.
Duvignaud, Jean. Le don du rien: Essai d‘anthropologie de la fête. Paris: Téraèdre, 2012.
Esposito, Roberto. Communitas: The Origin and Destiny of Community. Translated by Timothy Campbell. Stanford: Stanford University Press, 2009.
Fischer-Lichte, Erika. “Einleitung: Zur Aktualität von Turners Studien zum Übergang vom Ritual zum Theater.” In Victor Turner, Vom Ritual zum Theater: Das Ernst des menschlichen Spiels, translated by Sylvia M. Schomburg-Scherff, i–xxiii. Frankfurt: Campus Bibliothek, 2009.
Goodman, Paul, and Percival Goodman. Communitas: Ways of Livelihood and Means of Life. New York: Vintage Books, 1947.
Grotowski, Jerzy. “Święto.” Odra, no. 6 (1972): 47–51.
Haraway, Donna. “Cyborgs at Large.” Interview by Constance Penley and Andrew Ross. Social Text, no. 25/26 (1990): 8–23.
Haraway, Donna J. Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene. Durham: Duke University Press, 2016.
Kolankiewicz, Leszek. “Świntuch, bluźnierca, pantokrator, guru, heretyk, Grotowski.” Accessed June 6, 2021. http://re-sources.uw.edu.pl/reader/swintuch-bluznierca-pantokrator-guru-heretyk-grotowski/.
Malinowski, Bronislaw. The Sexual Life of Savages in North-Western Melanesia: An Ethnographic Account of Courtship, Marriage, and Family Life Among the Natives of the Trobriand Islands, British New Guinea. New York: Eugenics Publishing Company, 1929.
Markowski, Wojtek. “VR, Theatre and the Importance of Immersion.” Interview by Ágnes Karolina Bakk. ZipScene Magazin, April 1, 2020, https://zip-scene.com/2020/04/01/vr-theatre-and-the-importance-of-immersion/.
Mauss, Marcel. The Gift: Forms and Functions of Exchange in Archaic Societies. Translated by Ian Cunnison. London: Cohen & West, 1966.
Muñoz, José Esteban. Cruising Utopia: The Then and There of Queer Futurity. New York: New York University Press, 2009.
Nancy, Jean-Luc. Being Singular Plural. Translated by Robert D. Richardson and Anne E. O’Byrne. Stanford: Stanford University Press, 2000.
Sajewska, Dorota. “Ciało-pamięć, ciało-archiwum.” Didaskalia, no. 127/128 (2015): 48–56.
Schechner, Richard. “The Decline and Fall of the (American) Avant-Garde: Why It Happened and What We Can Do About It.” Performing Arts Journal 5, no. 2 (1981): 48–63.
Sierz, Aleks. In Yer-Face Theatre: British Drama Today. London: Faber and Faber, 2000.
Turner, Victor. Dramas, Fields, and Metaphors: Symbolic Action in Human Society. Ithaca: Cornell University Press, 1974.
Turner, Victor. From Ritual to Theatre: The Human Seriousness of Play. New York: PAJ Publications, 1982.
Universität Zürich Szwajcaria
https://orcid.org/0000-0003-0904-6761
Profesorka na Uniwersytecie w Zurychu i Uniwersytecie Warszawskim. Jej zainteresowania krążą wokół kulturoznawstwa i performatyki, antropologii ciała i historiografii, teorii archiwum i dekolonizacji wiedzy. Autorka wielu publikacji dotyczących teatru, performansu, sztuki współczesnej, teorii i historii kultury; dramaturżka teatru i tańca. Opublikowała m.in. monografię Nekroperformans. Kulturowa rekonstrukcja teatru Wielkiej Wojny (2016, wyd. w języku angielskim 2019). Obecnie kieruje projektem badawczym "Crisis and Communitas" (www.crisisandcommunitas.com).
Łączna liczba odsłon: 97
Łączna liczba pobrań PDF: 106
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY-NC-ND 4.0.
