Święty Jan od Krzyża, Wojtyła i Grotowski: Ku sztuce numinotycznej
Marlena Krupa
marlena.krupa@uwr.edu.plUniwersytet Wrocławski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-2330-1821
Abstrakt
W artykule postawiona została teza, że w sposobie myślenia o sztuce Karola Wojtyły i Jerzego Grotowskiego znaleźć można punkty wspólne, które łączą ich estetyczno-etyczne koncepcje z dziełem Jana od Krzyża. Autorka dowodzi, że ogniwem pośrednim w obu przypadkach mogły być teksty i poglądy zafascynowanych Janem od Krzyża twórców teatralnych – Juliusza Osterwy i Mieczysława Kotlarczyka. W analizie porównawczej wybranych aspektów pism Wojtyły, Grotowskiego i Jana od Krzyża, odsłaniającej podobieństwa i różnice w ich rozumieniu sztuki, uwypuklone zostały elementy charakterystyczne dla estetyki performatywności. Autorka interpretuje zbieżności terminologiczne w analizowanych tekstach, skupiając się na pojęciach dotyczących celu sztuki oraz metod osiągania tego celu. Stara się pokazać, że wszyscy trzej twórcy wykorzystywali na różne sposoby performatywność i epifaniczność sztuki dla eksploracji ludzkich doświadczeń związanych ze sferą numinosum.
Słowa kluczowe:
św. Jan od Krzyża, Karol Wojtyła, Jerzy Grotowski, koncepcja sztuki, performatywność, epifanicznośćBibliografia
Barba, Eugenio. Ziemia popiołu i diamentów: Moje terminowanie w Polsce oraz 26 listów Jerzego Grotowskiego do Eugenia Barby. Tłumaczenie Monika Gurgul. Wrocław: Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, 2001.
Google Scholar
Burzyński, Tadeusz. Mój Grotowski. Wybór i opracowanie Janusz Degler i Grzegorz Ziółkowski. Posłowie Janusz Degler. Wrocław: Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, 2006.
Google Scholar
Cieślak, Ryszard. „Szaleństwo Benwolia”. Notatnik Teatralny, nr 10 (1995): 40–47.
Google Scholar
Fischer-Lichte, Erika. Performatywność: Wprowadzenie. Tłumaczenie Mateusz Borowski i Małgorzata Sugiera. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2018.
Google Scholar
Flaszen, Ludwik. „Rozmowa z Jerzym Jarockim w ramach dziesiątego spotkania z cyklu «Goście Starego Teatru», 13 lutego 1994”. Teatr, nr 10 (1994): 4–10.
Google Scholar
Flaszen, Ludwik. Grotowski & Company: Źródła i wariacje. Wstęp Eugenio Barba. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2014.
Google Scholar
Grotowski, Jerzy. Teksty zebrane. Redakcja Agata Adamiecka-Sitek et al. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2012.
Google Scholar
Kotlarczyk, Mieczysław. Sztuka żywego słowa: Dykcja – ekspresja – magia. Rzym: Fundacja Teatru Religijnego, 1975.
Google Scholar
Kotlarczyk, Mieczysław, i Karol Wojtyła. O Teatrze Rapsodycznym: 60-lecie powstania Teatru Rapsodycznego. Wstęp i opracowanie Jacek Popiel. Wybór Tadeusz Malak i Jacek Popiel. Kraków: Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. Ludwika Solskiego, 2001.
Google Scholar
Krupa, Marlena. Duch i litera: Liryczna ekspresja mistycznej drogi św. Jana od Krzyża w polskich przekładach. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2011.
Google Scholar
Krupa, Marlena. „Święty Jan od Krzyża: mistyk, poeta, performer”. W: Tradycje monastyczne w Europie: Między liturgiką a performatyką II, redakcja Erwin Mateja i Zbigniew W. Solski, 41–50. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2016.
Google Scholar
Krupa, Marlena. W poszukiwaniu numinosum: Jan od Krzyża w polskiej kulturze XX wieku. Kraków: Universitas, 2020.
Google Scholar
Mateja, Erwin, i Zbigniew W. Solski, red. Między liturgiką a performatyką: Rekonesans I. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2012.
Google Scholar
Osiński, Zbigniew. Grotowski wytycza trasy: Studia i szkice. Warszawa: Wydawnictwo Pusty Obłok, 1993.
Google Scholar
Osiński, Zbigniew. Jerzy Grotowski: Źródła, inspiracje, konteksty. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 1998.
Google Scholar
Osiński, Zbigniew. Pamięć Reduty: Osterwa, Limanowski, Grotowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2003.
Google Scholar
Schechner, Richard. Performatyka: Wstęp. Tłumaczenie Tomasz Kubikowski. Wrocław: Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, 2006.
Google Scholar
Święty Jan od Krzyża. Pieśń duchowa. Tłumaczenie Marcin Kurek i Carlos Marrodán Casas. Redakcja Marlena Krupa. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2017.
Google Scholar
Święty Jan od Krzyża. Dzieła. Tłumaczenie Bernard Smyrak. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 1998.
Google Scholar
Wojtyła, Karol. Poezje, dramaty, szkice: Tryptyk rzymski. Kraków: Znak, 2004.
Google Scholar
Autorzy
Marlena Krupamarlena.krupa@uwr.edu.pl
Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0002-2330-1821
Iberystka, literaturoznawczyni, pracuje w Instytucie Filologii Romańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Specjalizuje się w hiszpańskiej poezji Złotego Wieku badając, między innymi, jej związki z poezją współczesną. W kręgu jej zainteresowań naukowych znajduje się również literatura ascetyczno-mistyczna, zwłaszcza twórczość mistyków hiszpańskich: Jana od Krzyża i Teresy z Ávila. Ostatnio opublikowała W poszukiwaniu numinosum. Jan od Krzyża w polskiej kulturze XX wieku, Kraków, Universitas, 2020.
Statystyki
Abstract views: 602PDF downloads: 262
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Marlena Krupa
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
