Nadobny komisarz Mandelbaum
Przemysław Pawlak
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
Abstrakt
Spośród wszystkich zachowanych sztuk Witkacego Nadobnisie i koczkodany są najbardziej nasycone aluzjami do przewrotu w Piotrogrodzie. Historia rozgrywająca się na scenie wydaje się momentami parodią ataku na Pałac Zimowy. Odważna i bezkompromisowa żołnierka Zofia prowokuje grupę czterdziestu Mandelbaumów i w końcu staje się ich ofiarą. W 1917 roku Bernard Mandelbaum (1888–1953), syn lubelskiego kupca, sympatyzujący z komunizmem filolog, dziennikarz „Promienia” i kierownik ideowo-literacki Teatru Ludowego w Piotrogrodzie, został jednym z dwóch bolszewickich komisarzy państwowych muzeów i zbiorów sztuki w Piotrogrodzie, a dodatkowo powierzono mu zbadanie losów Batalionu Kobiecego, który bronił Pałacu Zimowego. Później Stalin mianował go na stanowisko referenta ds. oświaty w Komisariacie Polskim. Witkacy mógł poznać Mandelbauma przez wspólnych znajomych lub usłyszeć jego przemówienie na wiecu politycznym. Mandelbaum powrócił do odradzającej się Polski, by prowadzić kampanię przeciwko wojnie sowiecko-polskiej, za co został aresztowany. Po zwolnieniu dostał posadę nauczyciela w szkole, przyjmując nazwisko „Stefan Drzewiecki”, a później „Drzewieski”. Zyskał rozgłos jako członek Państwowej Rady Oświecenia Publicznego. W czasie II wojny światowej pracował w administracji rządowej gen. Sikorskiego w Londynie, a w 1945 wstąpił do służby dyplomatycznej PRL. Ostatecznie zdecydował się pozostać na Zachodzie i został szefem Departamentu Odbudowy UNESCO. Pełniąc tę funkcję, walnie przyczynił się do powstania Międzynarodowej Federacji Wspólnot Dziecięcych (FICE), której pierwszym zadaniem było powołanie komitetu wspierającego dyrektorów wspólnot dziecięcych dla sierot wojennych.
Słowa kluczowe:
Witkacy, dramat polski 1918-1939, historia Polski 1918-1956, biografiaBibliografia
Balcerak, Wiesław, Euzebiusz Basiński i Henryk Wisner, red. Polsko-radzieckie stosunki kulturalne 1918–1939: Dokumenty i materiały. Warszawa: Książka i Wiedza, 1977.
Google Scholar
Bartoszewicz, Henryk. „Polskie ugrupowania polityczne w Rosji wobec problemu niepodległości Rzeczypospolitej (luty–listopad 1917 roku)”. Mazowieckie Studia Humanistyczne, nr 1 (1999): 47–66.
Google Scholar
Cieślak, Tadeusz, i Leon Grosfeld. Rewolucja Październikowa a Polska: Rozprawy i szkice. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967.
Google Scholar
Gerould, Daniel C. Stanisław Ignacy Witkiewicz jako pisarz. Tłumaczenie Ignacy Sieradzki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1981.
Google Scholar
Kalestyńska, Lidia, Aleksander Kochański i Wiesława Toporowicz, red. Księga Polaków uczestników rewolucji październikowej 1917–1920: Biografie. Warszawa: Książka i Wiedza, 1967.
Google Scholar
Matelski, Dariusz. „Grabież kościelnych dóbr kultury na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim (od najazdu moskiewskiego 1654 r. do zakończenia II wojny światowej)”. W: Kościoły a państwo na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim: Źródła i stan badań, redakcja Marek Kietliński et al., 75–100. Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2005.
Google Scholar
Miodowski, Adam. „Udział radykalnej lewicy wychodźczej w procesie bolszewizacji wojskowych Polaków w Rosji”. Białostockie Teki Historyczne 7 (2009): 73–92.
Google Scholar
Miodowski, Adam, oprac. „Sprawozdanie z I Ogólnego Zjazdu Delegatów Wojskowych Polaków w Rosji (7.06–22.06.1917 r.)”. Studia Podlaskie 10 (2000): 233–279.
Google Scholar
Pastoureau, Michel. Średniowieczna gra symboli. Tłumaczenie Hanna Igalson-Tygielska. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2006.
Google Scholar
Pipes, Richard. Rewolucja rosyjska. Tłumaczenie Tadeusz Szafar. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2006.
Google Scholar
Reed, John. Dziesięć dni, które wstrząsnęły światem. Tłumaczenie Wiktor Grosz. Warszawa: Książka i Wiedza, 1956.
Google Scholar
Ślisz, Andrzej. Prasa polska w Rosji w dobie wojny i rewolucji 1915–1919. Warszawa: Książka i Wiedza, 1968.
Google Scholar
Autorzy
Przemysław PawlakInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
Przemysław Pawlak - Doktorant w Studium Doktoranckim Instytutu Sztuki PAN
Statystyki
Abstract views: 50PDF downloads: 20
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Przemysław Pawlak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Przemysław Pawlak, Metateatralne elementy dramatów Witkacego , Pamiętnik Teatralny: Tom 65 Nr 3 (2016)
