Metateatralne elementy dramatów Witkacego
Przemysław Pawlak
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-1950-7357
Abstrakt
Podążając śladem Alfa Sjöberga i Krystyny Ruty-Rutkowskiej, autor artykułu przygląda się elementom metateatralnym w sztukach Stanisława Ignacego Witkiewicza i podaje w wątpliwość twierdzenie Jana Błońskiego, jakoby nieodłączną cechą bohaterów sztuk Czystej Formy była świadomość roli. Autor analizuje autokomentarze i rozważania bohaterów Onych i Matki na temat egzystencjalnego statusu ich samych i świata, w którym żyją. Wydaje się, że próby ucieczki od nieeuklidesowych czasoprzestrzeni podejmowane przez bohaterów Kurki wodnej i Mątwy są zabiegiem metateatralnym, ale współistnienie żywych i umarłych oraz jawy i snu – nie. Za elementy metateatralne można uznać wprowadzanie postaci spoza sceny, mówione wskazówki sceniczne czy .wykorzystanie jako elementów scenografii stołów lub sztandarów przywodzących na myśl średniowieczne sztandary dworskie. Witkacy wielokrotnie sięga po motywy theatrum mundi i teatru w teatrze, a w konstrukcji swoich sztuk odważnie stosuje staroświeckie partes minores. Dobrymi przykładami mogą być: Maciej Korbowa i Bellatrix, Nowe Wyzwolenie, Tumor Mózgowicz. Drugi Czeladnik w Szewcach okazuje się medium intertekstualnym, a ostrzeżenie przed bioinżynierią to centralny motyw Bezimiennego dzieła i Gyubala Wahazara. Kiedy bohaterowie Witkacego uzurpują sobie władzę nad autorem tekstu, którego są częścią, czytelnicy i widzowie stają przed poważnym dylematem hermeneutycznym.
Słowa kluczowe:
Witkacy, Stanisław Ignacy Witkiewicz, dramat polski 1900-1945, metateatr, teoria czystej formyBibliografia
Błoński, Jan. „Dramat i przestrzeń". W: Przestrzeń i literatura, redakcja Michał Głowiński i Aleksandra Okopień-Sławińska. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1978.
Google Scholar
Dąbrówka, Andrzej. Teatr i sacrum w średniowieczu: Religia, cywilizacja, estetyka. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2013.
Google Scholar
Gerould, Daniel C. Stanisław Ignacy Witkiewicz jako pisarz. Tłumaczenie Ignacy Sieradzki. Warszawa: PIW, 1981.
Google Scholar
Jarosz-Mackiewicz, Edyta. „Średniowieczne misterium «Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim» Mikołaja z Wilkowiecka jako inspiracja reżyserska w dwudziestowiecznym teatrze polskim. Kultura – Media – Teologia 7, nr 4 (2011): 41–63. https://kmt.uksw.edu.pl/historyja-o-chwalebnym-artykul.
Google Scholar
Król-Kaczorowska, Barbara. Teatr dawnej Polski: Budynki, dekoracje, kostiumy. Warszawa: PIW, 1971.
Google Scholar
Ruta-Rutkowska, Krystyna. „Historia na ławie oskarżonych: O dwóch dramatach Mariana Pankowskiego”. W: Teatr i dramat polskiej emigracji 1939–1989, redakcja Izolda Kiec, Dobrochna Ratajczakowa i Jacek Wachowski. Poznań: Acarus, 1994.
Google Scholar
Ruta-Rutkowska, Krystyna. „Metateatralne gry w dramacie współczesnym na przykładzie twórczości Mariana Pankowskiego”. Pamiętnik Literacki 91, nr 4 (2000): 125–153.
Google Scholar
Sjöberg, Alf. „«Matka» i «Mistrz Olaf»”. Przegląd Humanistyczny 21, nr 10 (1977): 63–67.
Google Scholar
Autorzy
Przemysław PawlakInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0003-1950-7357
Przemysław Pawlak - doktorant w Studium Doktoranckim Instytutu Sztuki PAN.
Statystyki
Abstract views: 35PDF downloads: 19
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Przemysław Pawlak, Nadobny komisarz Mandelbaum , Pamiętnik Teatralny: Tom 65 Nr 4 (2016)
