Słowo w działaniu: Trzy polskie tłumaczenia „Fröken Julie” Augusta Strindberga w kontekście pytania o specyfikę przekładu tekstów dramatycznych
Piotr de Bończa Bukowski
piotr.bukowski@uj.edu.plUniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-9593-9413
Ewa Data-Bukowska
Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-8105-235X
Abstrakt
Autorzy artykułu podjęli się zbadania trzech polskich przekładów dramatu Fröken Julie (Panna Julia/Julie) Augusta Strindberga pod kątem sposobów realizacji wypowiedzeń rozkaźnikowych pojawiających się w kwestiach, jakie Julie kieruje do służącego Jeana. Wypowiedzenia takie zostały uznane za ważny aspekt teatralnego potencjału dramatu na poziomie illokucyjnym. Łącznie badaniu poddano 66 szwedzkich wypowiedzeń imperatywnych i ich realizacji w translacjach autorstwa Ignacego Suessera, Zygmunta Łanowskiego oraz Mariusza Kalinowskiego. Analiza, przeprowadzona na płaszczyźnie jakościowej i ilościowej, wykazała, że w przekładzie Suessera dyskurs Julie sugeruje jej władczość, ale i koncyliacyjność, podczas gdy u Łanowskiego bohaterka manifestuje przede wszystkim uprzejmość w relacji do Jeana. Wybory Kalinowskiego natomiast kreują wiele różnych pozycji dyskursywnych postaci. W tekście tym metamorfozy illokucyjnego profilu Julie sugerują wyraźnie, że podlega ona przemianom w miarę rozwoju akcji dramatu. Tłumaczenie Kalinowskiego stwarza więc podstawy do bardziej zniuansowanych ujęć dyskursu tytułowej postaci dramatu, sugerując interesujące ścieżki interpretacji scenicznej.
Słowa kluczowe:
August Strindberg, "Fröken Julie", tłumaczenie, akty illokucyjne, potencjał teatralnyBibliografia
Ahlgren, Perry. Tilltalsordet ni: Dess semantik och användning i historiskt perspektiv. Uppsala: Almqvist & Wiksell, 1978.
Google Scholar
Bassnett, Susan. „Still Trapped in the Labyrinth: Further Reflections on Translation and Theatre”. In Constructing Cultures: Essays on Literary Translation, edited by Susan Bassnett and André Lefevere. Clevedon: Multilingual Matters, 1998.
DOI: https://doi.org/10.21832/9781800417892
Google Scholar
Bassnett-McGuire, Susan. „Ways Trough the Labyrinth: Strategies and Methods for Translating Theatre Texts”. In The Manipulation of Literature: Studies in Literary Translation, edited by Theo Hermans. New York: Routledge, 1985.
Google Scholar
Bigliazzi, Silvia, Peter Kofler, and Paola Ambrosi. Introduction to Theatre Translation in Performance, edited by Silvia Bigliazzi et al. New York: Routledge, 2013.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203073506
Google Scholar
Elam, Keir. The Semiotics of Theatre and Drama. 2nd edition. New York: Routledge, 2005.
Google Scholar
Fischer-Lichte, Erika. Teatr i teatrologia: Podstawowe pytania. Tłumaczenie Mateusz Borowski i Małgorzata Sugiera. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2012.
Google Scholar
Kalinowski, Mariusz. „Bez daru anioła: O przekładach paru detali w Pannie Julie A. Strindberga”. Acta Sueco-Polonica, nr 19 (2013): 131–143.
Google Scholar
Kalinowski, Mariusz. „Panna Żu-li (o pożytkach z wierności)”. Przekładaniec 1, nr 12 (2004): 106–114.
Google Scholar
Kamińska, Aleksandra. „Tłumacz kontra płeć, czyli sceniczność w przekładzie – Cloud Nine Caryl Churchill”. Przekładaniec, nr 31 (2015): 169–181. https://doi. org/10.4467/16891864PC.15.027.4956.
Google Scholar
Lagercrantz, Olof. August Strindberg. Tłumaczenie Ewa Aniela Krasińska i Zygmunt Łanowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988.
Google Scholar
Lewko, Marian. „Polskie inscenizacje dramatów Augusta Strindberga: Dokumentacja przedstawień”. W: Studia o Strindbergu. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999.
Google Scholar
Łaziński, Marek. O paniach i panach: Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.
Google Scholar
Markowski, Andrzej, red. Praktyczny słownik poprawnej polszczyzny nie tylko dla młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995.
Google Scholar
Neuger, Leonard. „Fröken Julie: Semiotiken vållar problem”. In Polsk litteratur i Sverige – svensk litteratur i Polen. Huddinge: Södertörns högskola, 1999.
Google Scholar
Ollén, Gunnar. „Tillkomst och mottagande”. In August Strindberg, Samlade Verk, edited by Gunnar Ollén. Volume 27, Fadren, Fröken Julie, Fordringsägare. Stockholm: Almqvist & Wiksell, 1984.
Google Scholar
Schultze, Birgitte. Perspektywy polonistyczne i komparatystyczne. Tłumaczenie Katarzyna Jaśtal. Kraków: Universitas, 1999.
Google Scholar
Suchodolska, Ewa, i Zofia Żydanowicz. Bibliografia polskich przekładów z literatury pięknej krajów skandynawskich. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1971.
Google Scholar
Törnqvist, Egil. Det talade ordet: Om Strindbergs dramadialog. Stockholm: Carlssons, 2001.
Google Scholar
Ubersfeld, Anne. Czytanie teatru i. Tłumaczenie Joanna Żurowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
Google Scholar
Uggla, Andrzej Nils. Strindberg och den polska teatern 1890–1970: En studie i reception. Uppsala: Uppsala Universitet, 1977.
Google Scholar
Wachowski, Jacek. „O illokucyjnych właściwościach dialogu dramatycznego”. Pamiętnik Teatralny 71, z. 4 (2022): 107–122. https://doi.org/10.36744/pt.1314.
DOI: https://doi.org/10.36744/pt.1314
Google Scholar
Wessén, Elias. Svensk grammatik för norrmän. Oslo: Aschehoug, 1966.
Google Scholar
Autorzy
Piotr de Bończa Bukowskipiotr.bukowski@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-9593-9413
Piotr de Bończa Bukowski - prof. dr hab., literaturoznawca, pracuje w Instytucie Filologii Germańskiej UJ, w którym pełni funkcję Kierownika Pracowni Translacji. Jest autorem kilku monografii, m.in., prac o Lagerkviście, Strindbergu, Schleiermacherze i Gombrowiczu. Wspólnie z Magdą Heydel wydał antologie Współczesne teorie przekładu (2009), Polska myśl przekładoznawcza (2013) i Polish Translation Studies in Action (2019). Razem z Pawłem Zarychtą opublikował Między literaturami: Rozmowy z tłumaczami o pisarzach języka niemieckiego (2021). Ostatnio wydał wraz z Jadwigą Kitą-Huber Współczesną myśl translatologiczną w krajach niemieckojęzycznych (2024).
Autorzy
Ewa Data-BukowskaUniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-8105-235X
Ewa Data-Bukowska - dr hab., profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracownik naukowo-dydaktyczny w Katedrze Nordystyki Instytutu Filologii Germańskiej UJ w Krakowie. Jej główne zainteresowania badawcze obejmują językoznawstwo kognitywne, translatologię i studia nad kulturą Skandynawii. Jest autorką bądź współautorką monografii naukowych: Zaimki wskazujące w języku szwedzkim – analiza znaczeń z perspektywy językoznawstwa kognitywnego (2005), Eksplicytacja w nieprofesjonalnym przekładzie szwedzko-polskim: Perspektywa kognitywna (2016), Gombrowicz Andersa Bodegårda: Analizy przekładoznawcze (2022), a także licznych artykułów naukowych o tematyce językoznawczej.
Statystyki
Abstract views: 16PDF downloads: 9
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Piotr de Bończa Bukowski i Ewa Data-Bukowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
