Muzyczna scena Różewicza
Ewa Wąchocka
ewachocka@wp.euUniwersytet Śląski w Katowicach (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-3321-0333
Abstrakt
Artykuł przedstawia różnorodne formy muzyki (klasycznej i popularnej) i sposoby ich zastosowania w dramatach Tadeusza Różewicza. Autorka poddaje weryfikacji opinię o wizualnym charakterze Różewiczowskiego teatru, wskazując, że sfera audialna (jakości foniczne języka, mikrodramaturgia zdarzeń dźwiękowych i projektowana muzyka) często odgrywa w aranżowaniu percepcji odbiorców równie istotną rolę jak obraz sceniczny. Korzystając z metod badań intermedialnych, wydobywa dramaturgiczny potencjał muzycznych intertekstów, niosących znaczenia dialogujące z tekstem lub nieprzekazywane przez słowo. Pokazuje możliwości użycia muzyki jako autorskiego komentarza, tworzącej w powiązaniu z metateatralnością środowisko sprzyjające satyrze, parodii, grotesce. Prawidłowością sztuk Różewicza jest usytuowanie elementów muzycznych na nieostrej granicy pomiędzy macierzystym kontekstem utworu a aktywizowanymi przez nie kontekstami kulturowymi. Zarazem nowoczesne, kompleksowe podejście do sfery brzmieniowej prowadzi nieraz do zacierania jakościowych różnic między zjawiskami akustycznymi, a w rezultacie – do emancypacji przestrzeni dźwiękowej rozumianej nie jako wynik zerwania więzi z obrazem, lecz jako zdolność do wnoszenia odmiennych sensów, nieredukowalnych do jego znaczeń.
Słowa kluczowe:
Tadeusz Różewicz, popularna kultura muzyczna, muzyka użytkowa, dramaturgia muzyczna, parodia, przestrzeń dźwiękowa, formy heterogoniczneBibliografia
Adorno, Theodor W. „O fetyszyzmie w muzyce i o regresji słuchania”. W: Sztuka i sztuki: Wybór esejów. Tłumaczenie Krystyna Krzemień-Ojak, 100–130. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990.
Google Scholar
Bristiger, Michał. Związki muzyki ze słowem: Z zagadnień analizy muzycznej. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1986.
Google Scholar
Cone, Edward T. The Composer’s Voice. Berkeley: University of California Press, 1974.
Google Scholar
Fubini, Enrico. Historia estetyki muzycznej. Tłumaczenie Zbigniew Skowron. Kraków: Musica Iagellonica, 2002.
Google Scholar
Hejmej, Andrzej. Muzyka w literaturze: Perspektywy komparatystyki interdyscyplinarnej. Kraków: Universitas, 2008.
Google Scholar
Jarzębska, Alicja. Spór o piękno muzyki: Wprowadzenie do kultury muzycznej XX wieku. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 2004.
Google Scholar
Karasińska, Marta. „Muzyka i dramat: Razem czy osobno”. W: Zapiski z teorii teatru, 51–60. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2020.
Google Scholar
Kivy, Peter. „Jak porusza nas muzyka”. Tłumaczenie Małgorzata A. Szyszkowska. W: Peter Kivy i jego filozofia muzyki, redakcja Anna Chęćka-Gotkowicz i Maciej Jabłoński, 59–81. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015.
Google Scholar
Lissa, Zofia. „O tak zwanym rozumieniu muzyki”. W: Nowe szkice z estetyki muzycznej, 40–80. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1975.
Google Scholar
Maus, Fred E. „Music as Drama”. W: Music and Meaning, edited by Jenefer Robinson, 105–130. Ithaca: Cornell University Press, 1997.
DOI: https://doi.org/10.7591/9781501729737-007
Google Scholar
Michalski, Dariusz. Komu piosenkę? Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990.
Google Scholar
Moraczewski, Krzysztof. „Słuchanie muzyki i jego społeczne a priori”. Ethos, nr 2 (2019): 29–55. https://doi.org/10.12887/32-2019-2-126-05.
Google Scholar
Pociej, Bohdan. „Duchowość i zakorzenienie”. W: Duchowość Europy Środkowej i Wschodniej w muzyce końca XX wieku, redakcja Krzysztof Droba et al., 41–53. Kraków: Akademia Muzyczna, 2004.
Google Scholar
Pociej, Bohdan. „Dysonans”. W: Z perspektywy muzyki: Wybór szkiców, 181–185. Warszawa: Towarzystwo „Więź”, 2005.
Google Scholar
Pociej, Bohdan. „Słowo i dźwięk”. W: Z perspektywy muzyki, 122–130.
Google Scholar
Podlipniak, Piotr. Uniwersalia muzyczne. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2007.
Google Scholar
Przybylski, Ryszard. „Śmierć poety: Stara kobieta wysiaduje T. Różewicza”. W: Wtajemniczenie w los: Szkice o dramatach, 229–241. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985.
Google Scholar
Rajewsky, Irina O. „Intermediality, Intertextuality, and Remediation: A Literary Perspective on Intermediality”. Intermédialités, no. 6 (2005): 43–64. https://doi.org/10.7202/1005505ar.
DOI: https://doi.org/10.7202/1005505ar
Google Scholar
Ross, Alex. Reszta jest hałasem: Słuchając dwudziestego wieku. Tłumaczenie Aleksander Laskowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2011.
Google Scholar
Różewicz, Tadeusz. Teatr 1, 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1988.
Google Scholar
Skrendo, Andrzej. Tadeusz Różewicz i granice literatury: Poetyka i etyka transgresji. Kraków: Universitas, 2002.
Google Scholar
Sowińska, Iwona. Polska muzyka filmowa. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2006.
Google Scholar
Wolf, Werner. The Musicalization of the Fiction: A Study in the Theory and History of Intermediality. Amsterdam: Rodopi, 1999.
DOI: https://doi.org/10.1163/9789004651197
Google Scholar
Zwolińska, Barbara. Twórczość Tadeusza Różewicza w radiu: Studium przypadku. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2018.
DOI: https://doi.org/10.18778/1505-9057.39.15
Google Scholar
Autorzy
Ewa Wąchockaewachocka@wp.eu
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-3321-0333
Ewa Wąchocka - profesorka w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Kulturoznawczyni i teatrolożka, zajmuje się dramatem i teatrem XX i XXI wieku, teorią dramatu, zwłaszcza ewolucją form we współczesnej dramaturgii w perspektywie kulturowej, związkami dramatu i teatru dramatycznego z muzyką oraz praktykami performatywnymi.
Statystyki
Abstract views: 124PDF downloads: 27
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Ewa Wąchocka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
