«Rozsiani i rozrzuceni» («Cezejt un ceszprejt») Szolem Alejchema w Warszawie (1905 i 1910)
Chone Szmeruk
Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie (Izrael)
Abstrakt
Historia zapomnianej sztuki Szolema Alejchema Rozsiani i rozrzuceni, która od publikacji w tygodniku Jidisze Folkscajtung (1903) i realizacji na scenach teatrów od Kowla do Nowego Jorku (1903–1905) była uznawana za odzwierciedlenie aktualnych prądów społecznych, narodowych i kulturowych. Społeczność żydowska przyjęła ją entuzjastycznie. Grano ją w języku jidysz, po polsku, rosyjsku i hebrajsku na scenach zawodowych i amatorskich. Po pierwszej wojnie światowej zniknęła z repertuarów. Miała kilka wersji autorskich. Jej tematem jest konflikt pokoleniowy między rodzicami a dziećmi, które po przeprowadzce rodziny z małego do dużego miasta zbyt szybko ulegają wielkomiejskim pokusom i angażują się w działalność polityczną. Rodzina się rozpada, komedia przekształca się w tragikomedię. Recepcja sztuki zostaje szeroko omówiona również w kontekście kontaktów między warszawskimi Żydami a polskim teatrem.
Słowa kluczowe:
Szolem Alejchem, teatr żydowski w Warszawie, publiczność żydowska, Marek Arensztejn, Teatr LetniBibliografia
Gnessin, Menahem. Darki im ha-Te'atron ha-Ivri, 1905–1926 [My Career in the Hebrew Theater]. Tel Awiw, 1946.
Google Scholar
Król-Kaczorowska, Barbara. Teatry Warszawy: Budynki i sale w latach 1748-1975. Warszawa: PIW, 1986.
Google Scholar
Pryłucki, Noach. Jidiszteater: 1905–1912. Białystok, 1921.
Google Scholar
Szmeruk, Chone. Peretses Yiesh-Vizy. New York: YIVO, 1971.
Google Scholar
Zilbercwaig, Zahnen. „Goldfaden na polskiej scenie”. Pamiętnik Teatralny 41, z. 1/4 (1992): 211–216.
Google Scholar
Autorzy
Chone SzmerukUniwersytet Hebrajski w Jerozolimie Izrael
Chone Szmeruk (1921–1997) – historyk kultury i literatury żydowskiej, jidyszysta, wieloletni profesor Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. Był założycielem między innymi Centrum Badań i Dokumentacji Wschodnioeuropejskich Żydów (Center for Research and Documentation of East European Jewry, 1956) oraz Centrum Badań nad Historią i Kulturą Żydów Polskich (The Center for Research on the History and Culture of Polish Jewry, 1982). Zainicjował publikację serii wydawniczych poświęconych literaturze jidysz, stworzenie katalogu prasy żydowskiej oraz bibliografii starodruków jidyszowych. Wykładał gościnnie na Uniwersytetach Jagiellońskim, Warszawskim i Łódzkim.
Statystyki
Abstract views: 110PDF downloads: 57
Licencja
Prawa autorskie (c) 1992 Chone Szmeruk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
