Performatywność jako postawa/perspektywa: Wstęp
Małgorzata Sugiera
malgorzata.sugiera@uj.edu.plUniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-4953-2422
Abstrakt
Wstęp do bloku tematycznego Performatywność jako postawa/perspektywa. Redaktorka gościnna przypomina polskie dyskusje na temat relacji między performatyką a teatrologią, które toczyły się od 2006 roku. Podkreśla, że performatywność była w nich najczęściej wiązana z przedstawieniem/performansem oraz z ludzką sprawczością. Artykuły składające się na blok proponują – za Karen Barad – objęcie kategorią sprawczości materii oraz skupienie się na relacjach więcej-niż-ludzkich. Performatywność zaś jest w nich rozumiana jako perspektywa i postawa, w której na pierwszym planie są odpowiedzialność i troska o to, co się dzieje z nami i wokół nas.
Słowa kluczowe:
performatywność, performans, performatyka, relacje między performansem a performatywnościąBibliografia
Barad, Karen. „Posthumanistyczna performatywność: Ku zrozumieniu, jak materia zaczyna mieć znaczenie”. Tłumaczenie Joanna Bednarek. W: Teorie wywrotowe: Antologia przekładów, redakcja Agnieszka Gajewska, 323–360. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2012.
Google Scholar
Belting, Hans. Florenz und Bagdad: Eine westöstliche Geschichte des Blicks. München: Verlag C.H. Beck, 2008.
Google Scholar
Domańska, Ewa. „«Zwrot performatywny» we współczesnej humanistyce”. Teksty Drugie 107, nr 5 (2007): 48–61. https://rcin.org.pl/Content/51247/PDF/WA-248_67479_P-I-2524_domanska-zwrot.pdf.
Google Scholar
Haraway, Donna J. „SF: Science Fiction, Speculative Fabulation, String Figure, So Far”. Ada. A Journal of Gender, New Media & Technology, no. 3 (2013). https://adanewmedia.org/2013/11/issue3-haraway/.
Google Scholar
Kencki, Patryk. „Teatrologia jako nauka o widowiskach”. Pamiętnik Teatralny 64, z. 1 (2015): 97–107.
Google Scholar
Kołtun, Aleksandra. „Zwrot performatywny w naukach humanistycznych i społecznych: Wspólne założenia i obszary napięć”. W: Tematy modne w humanistyce: Studia interdyscyplinarne, redakcja Łukasz Grajewski, Jakub Osiński, Aleksandra Szwagrzyk i Paweł Tański, 23–31. Toruń: Wydawnictwo UMK, 2015.
Google Scholar
Kosiński, Dariusz. „Performatyka: Pierwsza dekada i perspektywy rozwojowe”. W: Performatyka: W(y)prowadzenia, 17–37. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016.
Google Scholar
Kosiński, Dariusz. „Nomina sunt odiosa, czyli performatyki i teatrologie”. Pamiętnik Teatralny 64, z. 1 (2015): 19–31.
Google Scholar
Kosiński, Dariusz. „Tratwa i cuma”. Didaskalia, nr 77 (2007): 121–124.
Google Scholar
Kubikowski, Tomasz. „Przestrzeń emblematyczna”. Pamiętnik Teatralny 69, z. 4 (2020): 7–38. https://doi.org/10.36744/pt.368.
DOI: https://doi.org/10.36744/pt.368
Google Scholar
Kubikowski, Tomasz. Reguła Nibelunga: Teatr w świetle nowych badań świadomości. Warszawa: Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza, 2004.
Google Scholar
Latour, Bruno. Où suis-je? Leçons du confinement à l’usage des terrestres. Paris: Edition La Découverte, 2021.
Google Scholar
Latour, Bruno. After Lockdown: A Metamorphosis. Translated by Julie Rose. London: Polity Press, 2021.
Google Scholar
Loxley, James. „Performatywność i teoria performansu”. Tłumaczenie Mateusz Borowski i Małgorzata Sugiera. Didaskalia, nr 101 (2011): 55–65.
Google Scholar
McKenzie, Jon. Performuj albo...: Od dyscypliny do performansu. Tłumaczenie i wstęp Tomasz Kubikowski. Kraków: Universitas, 2011.
Google Scholar
Penrose, Roger. Moda, wiara i fantazja w nowej fizyce Wszechświata. Tłumaczenie Łukasz Lamża i Tomasz Miller, wprowadzenie Marek Demiański. Kraków: Copernicus Center Press, 2017.
Google Scholar
Schechner, Richard. Performatyka: Wstęp. Tłumaczenie Tomasz Kubikowski. Wrocław: Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, 2006.
Google Scholar
Schechner, Richard. Performance Studies: An Introduction. London: Routledge, 2002.
Google Scholar
Stiegler, Bernard. The Neganthropocene. Edited, translated, and with introduction by Daniel Ross. London: Open Humanities Press, 2018. http://openhumanitiespress.org/books/download/Stiegler_2018_The-Neganthropocene.pdf.
Google Scholar
Sugiera, Małgorzata. „Performatywy, performanse i teksty dla teatru”. W: Kulturowa teoria literatury 2: Poetyki, problematyki, interpretacje, redakcja Teresa Walas i Ryszard Nycz, 369–411. Kraków: Universitas, 2012.
Google Scholar
Taylor, Diana. Performans. Tłumaczenie Mateusz Borowski i Małgorzata Sugiera. Kraków: Universitas, 2018.
Google Scholar
Autorzy
Małgorzata Sugieramalgorzata.sugiera@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0003-4953-2422
Małgorzata Sugiera– profesor honorowy Uniwersytetu Jagiellońskiego i kierownik Katedry Performatyki na Wydziale Polonistyki. Stypendystka m.in. Alexander von Humboldt Stiftung, DAAD, Andrew Mellon Foundation w American Academy in Rome oraz Institute for Advanced Studies in the Humanities at the University of Edinburgh (IASH), Region Rhône-Alpes oraz IRC „Interweaving Performance Cultures” na Freie Universität w Berlinie. Wykładała na niemieckich, szwajcarskich, francuskich, chińskich i brazylijskich uniwersytetach. Jej zainteresowania naukowe obejmują teorie i praktyki performatywne, studia dekolonialne i ekologiczne fabulacje spekulatywne.
Opublikowała dwanaście monografii autorskich w języku polskim, między innymi Nieludzie. Donosy ze sztucznych natur (2015), z Mateuszem Borowskim W pułapce przeciwieństw. Ideologie tożsamości (2012) i Sztuczne natury. Performanse technonauki i sztuki (2016), a z czwórką innych autorów Performanse pamięci w literaturach i sztukach (2020). Ostatnio ukazał się pod jej redakcją tom Fikcje jako metoda. Strategie kontr[f]aktualne w pisaniu historii, literaturze i sztukach (2018), a Hakowanie antropocenu. Nowe koncepcje wspólnot więcej-niż-ludzkich w ekologicznych fabulacjach spekulatywnych, który ukaże się w pierwszym kwartale 2023 w serii „Hermeneia” Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tej chwili razem z Ewą Domańską przygotowuje dla Wydawnictwa Universitas (seria „Horyzonty nowoczesności) antologię prac wybranych Dipesha Chakrabarty’ego Humanistyka w czasach antropocenu. Wkrótce w wydawnictwie Routledge ukaże się przygotowany z Dorotą Sajewską tom Crisis and Communitas: Performative Concepts of Commonality in Arts and Politics.
Tłumaczy z Mateuszem Borowskim prace naukowe i sztuki teatralne z języka angielskiego, niemieckiego i francuskiego. Należy do Performance Studies international (PSi), College of Expert Reviewers of the European Science Foundation oraz Societas Humboldtiana Polonorum (SHP).
Statystyki
Abstract views: 691PDF downloads: 580
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Małgorzata Sugiera
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Małgorzata Sugiera, Uciec z antropocenu (w towarzystwie pająków, monarchów i technologii cyfrowych) , Pamiętnik Teatralny: Tom 73 Nr 3 (2024): W drodze do Negantropocenu
