«Portretować znaczy spotykać»: Performatywność fotograficznych autoportretów Lene Marie Fossen
Jakub Pawlak
kuba.pawlak@doctoral.uj.edu.plSzkoła Doktorska Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-4274-895X
Abstrakt
Artykuł dotyczy twórczości norweskiej fotografki Lene Marie Fossen (1986–2019) i poświęconego jej filmu dokumentalnego Autoportret (2020, reż. Margareth Olin, Katja Høgset i Espen Wallin). W próbie współmyślenia z fotograficznymi autoportretami artystki, która chorowała na anoreksję o ciężkim przebiegu, autor sięga po metodologie performatyczne, przede wszystkim teorie performatywności indeksu (Margaret Olin) i reprezentacji (Peggy Phelan). Inspirację zaproponowanego w artykule opisu praktyki artystycznej Fossen stanowią kategorie imaginariów autologicznych, obejmujących dyskursy wolności indywidualnej, i genealogicznych, obejmujących dyskursy społecznych ograniczeń (Elizabeth A. Povinelli). Autor interpretuje zdjęcia norweskiej fotografki jako efekty jej eksperymentów z własną cielesnością w punkcie przecięcia i wzajemnego podważania się tych imaginariów. Fotograficzne (re)prezentacje nie odpowiadają na pytanie, kim jest bądź nie jest rzeczywista Fossen, lecz są wypróbowywaniem siły wyobraźni artystki i odbiorców jej sztuki. Autor stawia tezę, że medium fotografii dało Fossen możliwość balansowania na granicy oznaczoności i nieoznaczoności, i dostrzega w tym emancypacyjny potencjał jej fotograficznych autoportretów.
Słowa kluczowe:
Lene Marie Fossen, fotograficzny autoportret, performatywność indeksu, performatywność reprezentacji, podmiot autologiczny, społeczeństwo genealogiczneBibliografia
Barthes, Roland. „Retoryka obrazu”. Tłumaczenie Zbigniew Kruszyński. Pamiętnik Literacki 76, nr 3 (1985): 289–302. https://tinyurl.com/yx8baxb3.
Google Scholar
Barthes, Roland. Światło obrazu: Uwagi o fotografii. Tłumaczenie Jacek Trznadel. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1996.
Google Scholar
Butler, Judith. „The Force of Fantasy: Feminism, Mapplethorpe, and Discursive Excess”. differences. A Journal of Feminist Cultural Studies 2, no. 2 (1990): 105–125. https://doi.org/10.1215/10407391-2-2-105.
DOI: https://doi.org/10.1215/10407391-2-2-105
Google Scholar
Butler, Judith. Uwikłani w płeć. Tłumaczenie Karolina Krasuska. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2008.
Google Scholar
Foucault, Michel. Nadzorować i karać: Narodziny więzienia. Tłumaczenie Tadeusz Komendant. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2009.
Google Scholar
Hamann, Christoph. „Indeks, ikona i symbol: O stosunku fotografii, historii (czasu) i pamięci”. Tłumaczenie Elżbieta Kaźmierska. Kultura i Społeczeństwo 55, nr 4 (2011): 107–127. https://doi.org/10.35757/KiS.2011.55.4.6.
DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2011.55.4.6
Google Scholar
Krauss, Rosalind E. Oryginalność awangardy i inne mity modernistyczne. Tłumaczenie Monika Szuba. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2011.
Google Scholar
Lomas, David. „«Modest Recording Instruments»: Science, Surrealism and Visuality”. Art History 27, no. 4 (2004): 627–650. https://doi.org/10.1111/j.0141-6790.2004.00441.x.
DOI: https://doi.org/10.1111/j.0141-6790.2004.00441.x
Google Scholar
Olin, Margaret. Touching Photographs. Chicago: University of Chicago Press, 2012.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226626475.001.0001
Google Scholar
Phelan, Peggy. Unmarked: The Politics of Performance. London: Routledge, 1993.
Google Scholar
Povinelli, Elizabeth A. The Empire of Love: Toward a Theory of Intimacy, Genealogy, and Carnality. Durham, NC: Duke University Press, 2006.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1220mt8
Google Scholar
Autorzy
Jakub Pawlakkuba.pawlak@doctoral.uj.edu.pl
Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego Polska
https://orcid.org/0000-0003-4274-895X
Jakub Pawlak - absolwent performatyki i filologii szwedzkiej, oba kierunki ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Kontynuuje studia w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych UJ i uczestniczy w pracach transdyscyplinarnego zespołu badawczego w projekcie Normalność w warunkach niepewności. Perspektywa prakseologiczna w badaniach (re)produkcji „normalnego” życia miejskiego (grant finansowany w ramach konkursu NCN OPUS 21).
Statystyki
Abstract views: 323PDF downloads: 288
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Jakub Pawlak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
