«Portretować znaczy spotykać»: Performatywność fotograficznych autoportretów Lene Marie Fossen
Jakub Pawlak
kuba.pawlak@doctoral.uj.edu.plSzkoła Doktorska Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-4274-895X
Abstrakt
Artykuł dotyczy twórczości norweskiej fotografki Lene Marie Fossen (1986–2019) i poświęconego jej filmu dokumentalnego Autoportret (2020, reż. Margareth Olin, Katja Høgset i Espen Wallin). W próbie współmyślenia z fotograficznymi autoportretami artystki, która chorowała na anoreksję o ciężkim przebiegu, autor sięga po metodologie performatyczne, przede wszystkim teorie performatywności indeksu (Margaret Olin) i reprezentacji (Peggy Phelan). Inspirację zaproponowanego w artykule opisu praktyki artystycznej Fossen stanowią kategorie imaginariów autologicznych, obejmujących dyskursy wolności indywidualnej, i genealogicznych, obejmujących dyskursy społecznych ograniczeń (Elizabeth A. Povinelli). Autor interpretuje zdjęcia norweskiej fotografki jako efekty jej eksperymentów z własną cielesnością w punkcie przecięcia i wzajemnego podważania się tych imaginariów. Fotograficzne (re)prezentacje nie odpowiadają na pytanie, kim jest bądź nie jest rzeczywista Fossen, lecz są wypróbowywaniem siły wyobraźni artystki i odbiorców jej sztuki. Autor stawia tezę, że medium fotografii dało Fossen możliwość balansowania na granicy oznaczoności i nieoznaczoności, i dostrzega w tym emancypacyjny potencjał jej fotograficznych autoportretów.
Słowa kluczowe:
Lene Marie Fossen, fotograficzny autoportret, performatywność indeksu, performatywność reprezentacji, podmiot autologiczny, społeczeństwo genealogiczneBibliografia
Barthes, Roland. „Retoryka obrazu”. Tłumaczenie Zbigniew Kruszyński. Pamiętnik Literacki 76, nr 3 (1985): 289–302. https://tinyurl.com/yx8baxb3.
Google Scholar
Barthes, Roland. Światło obrazu: Uwagi o fotografii. Tłumaczenie Jacek Trznadel. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1996.
Google Scholar
Butler, Judith. „The Force of Fantasy: Feminism, Mapplethorpe, and Discursive Excess”. differences. A Journal of Feminist Cultural Studies 2, no. 2 (1990): 105–125. https://doi.org/10.1215/10407391-2-2-105.
DOI: https://doi.org/10.1215/10407391-2-2-105
Google Scholar
Butler, Judith. Uwikłani w płeć. Tłumaczenie Karolina Krasuska. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2008.
Google Scholar
Foucault, Michel. Nadzorować i karać: Narodziny więzienia. Tłumaczenie Tadeusz Komendant. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2009.
Google Scholar
Hamann, Christoph. „Indeks, ikona i symbol: O stosunku fotografii, historii (czasu) i pamięci”. Tłumaczenie Elżbieta Kaźmierska. Kultura i Społeczeństwo 55, nr 4 (2011): 107–127. https://doi.org/10.35757/KiS.2011.55.4.6.
DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2011.55.4.6
Google Scholar
Krauss, Rosalind E. Oryginalność awangardy i inne mity modernistyczne. Tłumaczenie Monika Szuba. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2011.
Google Scholar
Lomas, David. „«Modest Recording Instruments»: Science, Surrealism and Visuality”. Art History 27, no. 4 (2004): 627–650. https://doi.org/10.1111/j.0141-6790.2004.00441.x.
DOI: https://doi.org/10.1111/j.0141-6790.2004.00441.x
Google Scholar
Olin, Margaret. Touching Photographs. Chicago: University of Chicago Press, 2012.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226626475.001.0001
Google Scholar
Phelan, Peggy. Unmarked: The Politics of Performance. London: Routledge, 1993.
Google Scholar
Povinelli, Elizabeth A. The Empire of Love: Toward a Theory of Intimacy, Genealogy, and Carnality. Durham, NC: Duke University Press, 2006.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1220mt8
Google Scholar
Autorzy
Jakub Pawlakkuba.pawlak@doctoral.uj.edu.pl
Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego Polska
https://orcid.org/0000-0003-4274-895X
Jakub Pawlak - absolwent performatyki i filologii szwedzkiej, oba kierunki ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Kontynuuje studia w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych UJ i uczestniczy w pracach transdyscyplinarnego zespołu badawczego w projekcie Normalność w warunkach niepewności. Perspektywa prakseologiczna w badaniach (re)produkcji „normalnego” życia miejskiego (grant finansowany w ramach konkursu NCN OPUS 21).
Statystyki
Abstract views: 118PDF downloads: 62
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Jakub Pawlak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
