„Hiob” Karola Wojtyły w kontekście „ewangelii cierpienia” Jana Pawła II: Polska recepcja teatralna

artykuł recenzowany

Grażyna Golik-Szarawarska

szarawago@interia.pl
Uniwersytet Śląski (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3861-8175

Abstrakt

Dramat młodzieńczy Hiob Karola Wojtyły, którego wątki, jak się uważa, znalazły rozwinięcie w liście apostolskim Salvifici doloris i encyklikach trynitarnych Jana Pawła II, uważany jest w proponowanym ujęciu za artystyczną wykładnię idei zbawczego cierpienia jako archetypicznej sytuacji człowieka. Stąd też wśród badaczy pojawiło się odniesienie do „ewangelii cierpienia” rozumianej przez autora zarówno jako obecność cierpienia w Ewangelii, jak i objawienie zbawczego sensu cierpienia w mesjańskim posłannictwie Chrystusa, a w konsekwencji w misji i powołaniu Kościoła. W Hiobie dostrzeżono echa mesjanizmu w ujęciu polskich twórców doby romantyzmu i neoromantyzmu oraz mesjanizmu integralnego, wyrastającego z unionizmu Jerzego Brauna. Hiob, potraktowany w toku analizy jako tekst dramatyczny i jednocześnie zapis autorskiego projektu realizacji scenicznej, zaklasyfikowany został jako dramat religijny w ujęciu Ireny Sławińskiej i dramat katolicki w rozumieniu Stefanii Skwarczyńskiej. Zastosowano przy tym kategorię dramatu poetyckiego realizującego typ poetyckiego rapsodu. Teatrologiczna rekonstrukcja autorskiego metatekstu zawierającego inscenizacyjny program wykonawczy Hioba pozwoliła przeanalizować kierunki polskiej recepcji teatralnej dzieła.


Słowa kluczowe:

Jan Paweł II, "Hiob", dramat religijny, dramat poetycki, mesjanizm, teatr religijny, teatr paraliturgiczny

Bordoni, Marcello. „Przepowiadanie Chrystusa wcieleniem Bożego Miłosierdzia: Encyklika Dives in misericordia – 30.XI.1980”. W: Jan Paweł II teolog: Komentarze do encyklik.
  Google Scholar

Borgonovo, Graziano, i Arturo Cattaneo, red. Jan Paweł II teolog: Komentarze do encyklik. Tłumaczenie Edward Augustyn i Robert Cielicki. Warszawa: Centrum Myśli Jana Pawła II, 2009.
  Google Scholar

Ciechowicz, Jan. „Światopogląd teatralny Karola Wojtyły”. Dialog, nr 10 (1981): 116–122.
  Google Scholar

Dybciak, Krzysztof. „Karol Wojtyła jako dramaturg”. W: Inspiracje religijne w literaturze, redakcja Alina Merdas. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1983.
  Google Scholar

Fischer-Lichte, Erika. Estetyka performatywności. Tłumaczenie Mateusz Borowski i Małgorzata Sugiera. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2008.
  Google Scholar

Fischer-Lichte, Erika, „Intermedialność i hybrydyzacja”. W: Teatr i teatrologia: Podstawowe pytania. Tłumaczenie Mateusz Borowski i Małgorzata Sugiera. Wrocław: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, 2012.
  Google Scholar

Galván, José María. „Zwrócić się ku Chrystusowi. Program Jana Pawła II: Encyklika Redemptor hominis – 4.III.1979”. W: Jan Paweł II teolog: Komentarze do encyklik .
  Google Scholar

Jan Paweł II. Dzieła literackie i teatralne. Tom 1, Juwenilia (1938–1946), redakcja Jacek Popiel. Kraków: Znak, 2019.
  Google Scholar

Jan Paweł II. „Encykliki trynitarne.” Tłumaczenie Robert Cielicki. W: Jan Paweł II teolog. Komentarze do encyklik.
  Google Scholar

Jan Paweł II. Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2009.
  Google Scholar

Jan Paweł II. „Salvifici doloris” [list apostolski o chrześcijańskim sensie ludzkiego cierpienia]. W: Listy apostolskie Ojca Świętego Jana Pawła II, redakcja Michał Romanek. Wydanie 2. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2013.
  Google Scholar

Kaczmarek, Wojciech. „O badaniu sacrum w dramacie: Na przykładzie Paula Claudela”. W: Dramat i teatr sakralny, redakcja Irena Sławińska et al. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1988.
  Google Scholar

Kaczmarek, Wojciech. „Formy i przejawy współczesnego teatru religijnego w Polsce (1979– 1989)”. W: Wokół współczesnego dramatu i teatru religijnego w Polsce (1979–1989), redakcja Irena Sławińska i Wojciech Kaczmarek. Wrocław: Wiedza o Kulturze, 1993.
  Google Scholar

Kencki, Patryk. Inspiracje starotestamentowe w dramacie polskiego renesansu (1545– 1626). Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2012.
  Google Scholar

Knabit, Leon. O Mszy Świętej. Współpraca Dominika Kozłowska. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2007.
  Google Scholar

Kosicki, George W. Jan Paweł II Papież Miłosierdzia. Tłumaczenie Agnieszka Dzisiewska. Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów MIC, 2008.
  Google Scholar

„Księga Hioba”. W: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. Wyd. 5. Poznań: Pallottinum. 2003.
  Google Scholar

Machniak, Jan. Bóg i człowiek w poezjach i dramatach Karola Wojtyły-Jana Pawła II. Kraków: Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, 2007.
  Google Scholar

Masłowski, Michał. „Mickiewiczowski «Gestus» Karola Wojtyły”. W: Problemy toż- samości: Szkice mickiewiczowskie i (post)romantyczne. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2006.
  Google Scholar

Masłowski, Michał. „Ostatni polski romantyk”. W: Problemy tożsamości: Szkice mickiewiczowskie i (post)romantyczne.
  Google Scholar

Masłowski, Michał. „«Słowiański Papież»: Stosunek romantyków do Kościoła”. W: Słowacki mistyczny: Rewizje po latach, redakcja Andrzej Fabianowski i Ewa Hoffmann-Piotrowska. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2012.
  Google Scholar

Mazur, Krzysztof. „Jerzy Braun i mesjanizm Jana Pawła II: Zapomniane inspiracje myśli papieża”. Pressje. Powrót mesjanizmu, nr 28 (2012): 149–157.
  Google Scholar

Ołdakowska-Kuflowa, Mirosława. Blask Słowa: Inspiracja biblijna w twórczości Jana Pawła II. Kielce: Verbum, 2004.
  Google Scholar

Ożóg, Zbigniew. „Karol Wojtyła jako pisarz”. W: Przestrzeń słowa: Twórczość literacka Karola Wojtyły – Jana Pawła II, redakcja Zofia Zarębianka i Jan Machniak. Kraków: Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, 2006.
  Google Scholar

Ratajczak, Dobrochna. „Czytać – widzieć – wiedzieć”. W: W krysztale i płomieniu: Studia i szkice o dramacie i teatrze. T. 2. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006.
  Google Scholar

Rupikowa, Irena. „Inspiracje biblijne we współczesnym teatrze religijnym”. Roczniki Humanistyczne 42, z. 1 (1994): 49–65.
  Google Scholar

Sławińska, Irena. „Czytanie dramatu”. W: Odczytywanie dramatu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988.
  Google Scholar

Sławińska, Irena. „Dramat i teatr w refleksji teologicznej”. W: Dramat i teatr sakralny, red. Irena Sławińska et al. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1988.
  Google Scholar

Sławińska, Irena. „Dramat religijny: jego wyróżniki i paradygmaty”. W: Odczytywanie dramatu.
  Google Scholar

Sławińska, Irena. „Ku definicji dramatu poetyckiego”. W: Sceniczny gest poety: Zbiór studiów o dramacie, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1960.
  Google Scholar

Sławińska, Irena. „Nowa obecność Biblii w dramacie współczesnym”. W: Moja gorzka europejska ojczyzna: Wybór studiów. Opracowała Olimpia Sieradzka. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1988.
  Google Scholar

Sławińska, Irena. „Współczesny teatr liturgiczny”. W: Moja gorzka europejska ojczyzna: Wybór studiów.
  Google Scholar

Tischner, Józef. „Hiob Karola Wojtyły”. W: Myślenie w żywiole Piękna. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2004.
  Google Scholar

Weigel, George. Kres i początek: Papież Jan Paweł II – zwycięstwo wolności, ostatnie lata, dziedzictwo. Tłumaczenie Michał Romanek. Poznań: W drodze, 2024.
  Google Scholar

Wojtyła, Karol. Poezje i dramaty, wybór Marek Skwarnicki i Jerzy Turowicz, redakcja Jan Okoń. Wyd. 2. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1987.
  Google Scholar

Zmorzanka, Anna Zofia. „Poezja przez życie pisana: O twórczości Karola Wojtyły – Jana Pawła II”. Akcent. Literatura i Sztuka 39, nr 3 (2008): 69–75.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2025-03-14

Cited By / Share

Golik-Szarawarska, G. (2025) „„Hiob” Karola Wojtyły w kontekście «ewangelii cierpienia» Jana Pawła II: Polska recepcja teatralna”, Pamiętnik Teatralny, 74(1), s. 111–137. doi: 10.36744/pt.2930.

Autorzy

Grażyna Golik-Szarawarska 
szarawago@interia.pl
Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0003-3861-8175

Grażyna Golik-Szarawarska - dr hab., prof. Uniwersytetu Śląskiego, historyczka teatru, filolożka polska. Obszary badań: historia teatru w perspektywie porównawczej teorii nauk humanistycznych; polska kultura teatralna; refleksja teatrologiczna polskich filologów klasycznych; recepcja antyku w teatrze i dramacie polskim i powszechnym; krytyka teatralna drugiej połowy XIX wieku; historia teatru muzycznego.



Statystyki

Abstract views: 37
PDF downloads: 12


Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Grażyna Golik-Szarawarska

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.