Presumpcja równania się Henrykowi IV: Stanisław August a legenda pierwszego Burbona na tronie francuskim
Piotr Skowroński
Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-8228-2790
Abstrakt
Artykuł omawia wykorzystanie legendy Henryka IV w kształtowaniu wizerunku Stanisława Augusta. W pierwszej części artykułu autor, poprzez prześledzenie XVIII-wiecznych utworów scenicznych we Francji, pokazuje funkcjonowanie pamięci o „dobrym królu Henryku” w epoce Oświecenia. Legenda przedstawiała go jako skutecznego i tolerancyjnego władcę, który zaprowadził pokój w kraju targanym wojnami religijnymi i oparł swoje rządy na zaufaniu i dobrobycie społeczeństwa. Motyw Henryka IV budził stałe zainteresowanie francuskich literatów, szczególnie od momentu opublikowania w latach 20. XVIII w. poematu Woltera Henriada. W drugiej części artykułu przedstawione zostały próby Stanisława Augusta kreowania się na „polskiego Henryka IV” (tym tytułem już w momencie elekcji okrzyknęła go Maria Teresa Geoffrin). Prześledzone zostały wizerunki monarchy, w których możemy doszukiwać się odniesień do postaci Henryka IV: od stroju, w którym Stanisława August pokazał się społeczeństwu Warszawy w dniu koronacji (przedstawionym na oficjalnym wizerunku króla – Portrecie w stroju koronacyjnym Marcella Bacciarellego) do portretu pędzla Élisabeth Vigée-Lebrun z czasów po abdykacji i III rozbiorze Rzeczypospolitej. W artykule zebrano także dzieła sztuki i książki z królewskiej kolekcji przedstawiające pierwszego Burbona. Porównania Stanisława Augusta z Henrykiem pojawiające się w poezji, anegdotach i mowach sejmowych tego okresu pokazują, że zestawienie to funkcjonowało w świadomości społecznej, jednak ze względu na realia polityczne upadającego państwa polsko-litewskiego nie mogło być mocno eksploatowane bez narażenia się na śmieszność.
Słowa kluczowe:
Stanisław August Poniatowski, Stanisław August, Henryk IV, ikonografia władzy, portrety królówBibliografia
Batowski, Z. (1951). Malarki Stanisława Augusta. Wrocław
Google Scholar
Brenner, C. (1931). Henri IV on the French Stage in the Eighteenth Century. PMLA, 46(2), 540-553. https://doi.org/10.2307/458047
DOI: https://doi.org/10.2307/458047
Google Scholar
Butterwick, R. (2000). Stanisław August a kultura angielska. Warszawa
Google Scholar
Grześkowiak-Krwawicz, A. (2013). Legenda Stanisława Augusta. W: A. Sołtys, & Z. Zielińska (red.). Stanisław August i jego Rzeczpospolita: Dramat państwa, odrodzenie narodu (s. 6-80). Warszawa
Google Scholar
Grześkowiak-Krwawicz, A. (1990). Publicystyka stanisławowska o modelu rządów monarchii francuskiej. Wrocław-Warszawa-Kraków
Google Scholar
Juszczak, D. (2018). Marcello Bacciarelli: Najpiękniejsze portrety. Warszawa
Google Scholar
Juszczak, D. (2013). Portrety Stanisława Augusta. W: A. Sołtys, & Z. Zielińska (red.). Stanisław August i jego Rzeczpospolita: Dramat państwa, odrodzenie narodu (s. 382-427). Warszawa
Google Scholar
Król-Kaczorowska, B. (1971). Teatr dawnej Polski: Budynki - Dekoracje - Kostiumy. Warszawa
Google Scholar
Tucoo-Chala, P., & Mironneau, P. (1995). La légende d’Henri IV. Paris
Google Scholar
Champenaud, G., & Piot, C. (2011). L’image d’Henri IV à travers les siècles. Nérac
Google Scholar
Mańkowski, T. (1932). Galeria Stanisława Augusta. Lwów
Google Scholar
Mikocka-Rachubowa, K. (2010). André Le Brun: „Pierwszy rzeźbiarz” króla Stanisława Augusta. T. 1-2. Warszawa
Google Scholar
Możdżyńska-Nawotka, M. (2014). Królewska maskarada, czyli rozwiązanie zagadki tzw. hiszpańskiego stroju koronacyjnego Stanisława Augusta. Kronika Zamkowa 67, 133-149
Google Scholar
Mycielski, J., & Wasylewski, S.(1928). Portrety polskie Elżbiety Vigée-Lebrun 1755-1842. Lwów-Poznań
Google Scholar
Pokora, J. (1993). Obraz najjaśniejszego pana Stanisława Augusta. Warszawa
Google Scholar
Raszewski, Z. (2015). Bogusławski, T. 1, Warszawa
Google Scholar
Reinhard, M. (1936). La légende de Henri IV, Paris .
Google Scholar
Ryszkiewicz, A. (1998). Portrety polskie Madame Vigée-Lebrun: Stan badań. W: L. Kalinowski (red.). Nobile claret opus: Studia z dziejów sztuki dedykowane Mieczysławowi Zlatowi (s. 274-282). Wrocław
Google Scholar
Ryszkiewicz, A. (1972). Zbieracze i obrazy. Warszawa
Google Scholar
Autorzy
Piotr SkowrońskiInstytut Historii Polskiej Akademii Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-8228-2790
Statystyki
Abstract views: 328PDF downloads: 315
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Piotr Skowroński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
