Ciała między skalami w negantropicznych sztukach performatywnych

artykuł recenzowany

Mateusz Borowski

mateusz.borowski@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-9631-8843

Abstrakt

Artykuł jest analizą wybranych projektów performatywnych, które, korzystając z rozmaitych dyspozytywów technologicznych i medialnych, problematyzują procedury skalowania i konfrontują odbiorców z nie-ludzkimi skalami. Z tego punktu widzenia zostały poddane analizie aktywistyczne projekty kolektywu artystycznego Earth Art Studio, wykorzystujące istniejącą infrastrukturę cyfrową i mapy Google jako narzędzia troski o środowisko naturalne. Natomiast wideoinstalacja Yuyan Wang The Moon Also Rises (2022) posłużyła jako przykład takiego dyspozytywu technologicznego, który pozwala odbiorcom doświadczyć cieleśnie zjawisk przebiegających w skali planetarnej. Przywołane jest też jedno z kluczowych dzieł sztuki ziemi – The Spiral Jetty (1970) Roberta Smithsona i przede wszystkim jego film pod tym samym tytułem, przygotowany we współpracy z Nancy Holt. Ten powrót do przeszłości sztuk performatywnych pokazuje wyraźnie, że co najmniej od pół wieku problematyzują one kwestię skali, niejako wyprzedzając tych krytyków antropocenu, którzy stosunkowo niedawno zaczęli nawoływać do weryfikacji skalarnego reżimu nowożytności.

Instytucje finansujące

Artykuł powstał w wyniku realizacji projektu badawczego „Po kryzysie klimatycznym: Nieskalowalne strategie przetrwania w fabulacjach spekulatywnych ostatnich dwóch dekad” finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, nr UMO-2021/43/B/HS2/0158.

Słowa kluczowe:

Bernard Stiegler, sztuki performatywne, skalowanie, skala, negantropocen

Boeke, Kees. Cosmic View: The Universe in Forty Jumps. New York: The John Day Company, 1957.
  Google Scholar

Boetzkes, Amanda. The Ethics of Earth Art. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2010.
DOI: https://doi.org/10.5749/minnesota/9780816665884.001.0001   Google Scholar

Chakrabarty, Dipesh. „Afterword: On Scale and Deep History in the Anthropocene”. In Narratives of Scale in the Anthropocene: Imagining Human Responsibility in an Age of Scalar Complexity, edited by Gabriele Dürbek and Philip Hüpkes, 225–232. London: Routledge, 2022.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781003136989-17   Google Scholar

Crary, Jonathan. 24/7: Późny kapitalizm i koniec snu. Tłumaczenie Dariusz Żukowski. Kraków: Wydawnictwo Karakter, 2015.
  Google Scholar

DiCaglio, Joshua. Scale Theory: A Non-Disciplinary Approach. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2021.
DOI: https://doi.org/10.5749/j.ctv22fqc19   Google Scholar

Hobbs, Robert. Robert Smithson: A Retrospective View. Ithaca: Cornell University, 1983.
  Google Scholar

Horton, Zachary. Cosmic Zoom: Scale Knowledge and Mediation. Chicago: University of Chicago Press, 2021.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226742588.001.0001   Google Scholar

Loe, Hikmet Sidney. The Spiral Jetty Encyclo: Exploring Robert Smithson’s Earthwork through Time and Place. Salt Lake City: University of Utah Press, 2017. https://doi.org/10.1353/book57738.
DOI: https://doi.org/10.1353/book57738   Google Scholar

Morton, Timothy. Hyperobjects: Philosophy and Ecology after the End of the World. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2013.
  Google Scholar

Nixon, Rob. Slow Violence or the Environmentalism of the Poor. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2011.
DOI: https://doi.org/10.4159/harvard.9780674061194   Google Scholar

Smithson, Robert. „The Spiral Jetty: The Essay (1972)”. In Hikmet Sidney Loe, The Spiral Jetty Encyclo, 13–22.
  Google Scholar

Stiegler, Bernard. The Neganthropocene. Edited and translated by Daniel Ross. London: Open Humanities Press, 2018. https://www.openhumanitiespress.org/books/titles/the-neganthropocene/.
  Google Scholar

Tsing, Anna Lowenhaput. „On Nonscalability: The Living World Is Not Amenable to Precision-Nested Scales”. Common Knowledge 18, no. 3 (2012): 505–524. https://doi.org/10.1215/0961754X-1630424.
DOI: https://doi.org/10.1215/0961754X-1630424   Google Scholar

Tsing, Anna Lowenhaupt, Andrew S. Mathews, and Niels Bubant. „Patchy Anthropocene: Landscape Structure, Multispecies History, and the Retooling of Anthropology”. Current Anthropology 60, no. 20 (2019): 186–197. https://doi.org/10.1086/703391.
DOI: https://doi.org/10.1086/703391   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2024-09-16

Cited By / Share

Borowski, M. (2024) „Ciała między skalami w negantropicznych sztukach performatywnych”, Pamiętnik Teatralny, 73(3), s. 65–84. doi: 10.36744/pt.1656.

Autorzy

Mateusz Borowski 
mateusz.borowski@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-9631-8843

Mateusz Borowski - prof. UJ, dr hab., pracę doktorską poświęconą najnowszemu dramatowi europejskiemu obronił na Uniwersytecie im. Jana Gutenberga w Moguncji w 2005 roku. Jego główne obszary zainteresowania to fabulacje spekulatywne oraz narracje kontrfaktualne dotyczące aktualnych kryzysów ekologicznych i cywilizacyjnych. Ostatnio opublikował Strategie zapominania. Pamięć i kultura cyfrowa (Księgarnia Akademicka 2015) i wspólnie z Małgorzatą Sugierą Sztuczne natury. Performanse technonauki i sztuki (Księgarnia Akademicka 2017) oraz, jako współautor, pracę Performanse pamięci w literaturach i sztukach (Księgarnia Akademicka 2020) powstałą w ramach projektu badawczego Beethoven (NCN i DFG). We współpracy z Małgorzatą Sugierą przetłumaczył liczne prace naukowe i sztuki teatralne z języka angielskiego, niemieckiego i francuskiego, ostatnio Pozostaje performans: Sztuka i wojna w czasach teatralnych odtworzeń Rebecki Schneider (2020). Od 2022 roku kieruje grantem OPUS 22 NCN Po kryzysie klimatycznym: Nieskalowalne strategie przetrwania w fabulacjach spekulatywnych ostatnich dwóch dekad, a także pracami polskiego zespołu w grancie CELSA Re-Familiarizing the Body and its Umwelt: the Uncanny Imaginary as a Tool to Cope with Contemporary Societal Challenges in post-2004 Europe (REFAM).



Statystyki

Abstract views: 42
PDF downloads: 20


Licencja

Prawa autorskie (c) 2024 Mateusz Borowski

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.