Ciała między skalami w negantropicznych sztukach performatywnych
Mateusz Borowski
mateusz.borowski@uj.edu.plUniwersytet Jagielloński w Krakowie (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-9631-8843
Abstrakt
Artykuł jest analizą wybranych projektów performatywnych, które, korzystając z rozmaitych dyspozytywów technologicznych i medialnych, problematyzują procedury skalowania i konfrontują odbiorców z nie-ludzkimi skalami. Z tego punktu widzenia zostały poddane analizie aktywistyczne projekty kolektywu artystycznego Earth Art Studio, wykorzystujące istniejącą infrastrukturę cyfrową i mapy Google jako narzędzia troski o środowisko naturalne. Natomiast wideoinstalacja Yuyan Wang The Moon Also Rises (2022) posłużyła jako przykład takiego dyspozytywu technologicznego, który pozwala odbiorcom doświadczyć cieleśnie zjawisk przebiegających w skali planetarnej. Przywołane jest też jedno z kluczowych dzieł sztuki ziemi – The Spiral Jetty (1970) Roberta Smithsona i przede wszystkim jego film pod tym samym tytułem, przygotowany we współpracy z Nancy Holt. Ten powrót do przeszłości sztuk performatywnych pokazuje wyraźnie, że co najmniej od pół wieku problematyzują one kwestię skali, niejako wyprzedzając tych krytyków antropocenu, którzy stosunkowo niedawno zaczęli nawoływać do weryfikacji skalarnego reżimu nowożytności.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
Bernard Stiegler, sztuki performatywne, skalowanie, skala, negantropocenBibliografia
Boeke, Kees. Cosmic View: The Universe in Forty Jumps. New York: The John Day Company, 1957.
Google Scholar
Boetzkes, Amanda. The Ethics of Earth Art. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2010.
DOI: https://doi.org/10.5749/minnesota/9780816665884.001.0001
Google Scholar
Chakrabarty, Dipesh. „Afterword: On Scale and Deep History in the Anthropocene”. In Narratives of Scale in the Anthropocene: Imagining Human Responsibility in an Age of Scalar Complexity, edited by Gabriele Dürbek and Philip Hüpkes, 225–232. London: Routledge, 2022.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781003136989-17
Google Scholar
Crary, Jonathan. 24/7: Późny kapitalizm i koniec snu. Tłumaczenie Dariusz Żukowski. Kraków: Wydawnictwo Karakter, 2015.
Google Scholar
DiCaglio, Joshua. Scale Theory: A Non-Disciplinary Approach. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2021.
DOI: https://doi.org/10.5749/j.ctv22fqc19
Google Scholar
Hobbs, Robert. Robert Smithson: A Retrospective View. Ithaca: Cornell University, 1983.
Google Scholar
Horton, Zachary. Cosmic Zoom: Scale Knowledge and Mediation. Chicago: University of Chicago Press, 2021.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226742588.001.0001
Google Scholar
Loe, Hikmet Sidney. The Spiral Jetty Encyclo: Exploring Robert Smithson’s Earthwork through Time and Place. Salt Lake City: University of Utah Press, 2017. https://doi.org/10.1353/book57738.
DOI: https://doi.org/10.1353/book57738
Google Scholar
Morton, Timothy. Hyperobjects: Philosophy and Ecology after the End of the World. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2013.
Google Scholar
Nixon, Rob. Slow Violence or the Environmentalism of the Poor. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2011.
DOI: https://doi.org/10.4159/harvard.9780674061194
Google Scholar
Smithson, Robert. „The Spiral Jetty: The Essay (1972)”. In Hikmet Sidney Loe, The Spiral Jetty Encyclo, 13–22.
Google Scholar
Stiegler, Bernard. The Neganthropocene. Edited and translated by Daniel Ross. London: Open Humanities Press, 2018. https://www.openhumanitiespress.org/books/titles/the-neganthropocene/.
Google Scholar
Tsing, Anna Lowenhaput. „On Nonscalability: The Living World Is Not Amenable to Precision-Nested Scales”. Common Knowledge 18, no. 3 (2012): 505–524. https://doi.org/10.1215/0961754X-1630424.
DOI: https://doi.org/10.1215/0961754X-1630424
Google Scholar
Tsing, Anna Lowenhaupt, Andrew S. Mathews, and Niels Bubant. „Patchy Anthropocene: Landscape Structure, Multispecies History, and the Retooling of Anthropology”. Current Anthropology 60, no. 20 (2019): 186–197. https://doi.org/10.1086/703391.
DOI: https://doi.org/10.1086/703391
Google Scholar
Autorzy
Mateusz Borowskimateusz.borowski@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-9631-8843
Mateusz Borowski - prof. UJ, dr hab., pracę doktorską poświęconą najnowszemu dramatowi europejskiemu obronił na Uniwersytecie im. Jana Gutenberga w Moguncji w 2005 roku. Jego główne obszary zainteresowania to fabulacje spekulatywne oraz narracje kontrfaktualne dotyczące aktualnych kryzysów ekologicznych i cywilizacyjnych. Ostatnio opublikował Strategie zapominania. Pamięć i kultura cyfrowa (Księgarnia Akademicka 2015) i wspólnie z Małgorzatą Sugierą Sztuczne natury. Performanse technonauki i sztuki (Księgarnia Akademicka 2017) oraz, jako współautor, pracę Performanse pamięci w literaturach i sztukach (Księgarnia Akademicka 2020) powstałą w ramach projektu badawczego Beethoven (NCN i DFG). We współpracy z Małgorzatą Sugierą przetłumaczył liczne prace naukowe i sztuki teatralne z języka angielskiego, niemieckiego i francuskiego, ostatnio Pozostaje performans: Sztuka i wojna w czasach teatralnych odtworzeń Rebecki Schneider (2020). Od 2022 roku kieruje grantem OPUS 22 NCN Po kryzysie klimatycznym: Nieskalowalne strategie przetrwania w fabulacjach spekulatywnych ostatnich dwóch dekad, a także pracami polskiego zespołu w grancie CELSA Re-Familiarizing the Body and its Umwelt: the Uncanny Imaginary as a Tool to Cope with Contemporary Societal Challenges in post-2004 Europe (REFAM).
Statystyki
Abstract views: 75PDF downloads: 39
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Mateusz Borowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Mateusz Borowski, W drodze do Negantropocenu: Splątania ciał i technologii w spekulatywnych sztukach performatywnych , Pamiętnik Teatralny: Tom 73 Nr 3 (2024): W drodze do Negantropocenu
