Solo ośmiornicy, duet aktorki z koniem: Obecność zwierząt we współczesnym teatrze
Dorota Semenowicz
dorota.semenowicz@e-at.edu.plAkademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-0082-2114
Abstrakt
Una Chaudhuri, autorka pionierskiego dla teatru ekologicznego artykułu „«There Must Be a Lot of Fish in That Lake»: Toward an Ecological Theater” z 1994, nawołuje dziś wyraźnie do tworzenia teatru międzygatunkowego. Jego podstawowymzałożeniem jest uznanie materialności gatunków nie-ludzkich i odejście od wykorzystywania natury jako metafory. Co owa materialność oznacza jednak w praktyce i jak myśleć o niej w kontekście obecności zwierząt na scenie? Niniejszy artykuł jest próbą zawieszenia etycznego esencjonalizmu, z góry wkluczającego udział żywych zwierząt w teatrze, a często kryjącego tylko pragnienie moralnego oczyszczenia, oraz zaproponowania racjonalnych ram dyskusji na temat obecności gatunków nie-ludzkich na scenie. Autorka skupia się na spektaklu Hate: Un duo avec un cheval w reżyserii Laetitii Dosch (2018), w którym z aktorką wystąpił koń. Przygląda się mu z perspektywy zooësis, czyli zaproponowanego przez Chaudhuri terminu obejmującego sposoby, w jakie „zwierzę jest w dyskursie konstruowane, reprezentowane, pojmowane i źle pojmowane”. Interesują ją trzy kwestie: 1) proces budowania podmiotowości konia i koncepcja natury w spektaklu; 2) relacja aktorka–zwierzę w kontekście ekologii feministycznej; 3) proces produkcji spektaklu. Zderza ponadto przedstawienie z innymi przykładami twórczości, w której zwierzęta pojawiają się na scenie nie jako symbol, lecz realna obecność.
Słowa kluczowe:
zwierzę na scenie, Laetitia Dosch, koń, Una Chaudhuri, zooësisBibliografia
Bennett, Jane. Vibrant Matter: A Political Ecology of Things. Durham: Duke University Press, 2010.
DOI: https://doi.org/10.1215/9780822391623
Google Scholar
Bińczyk, Ewa. „Inżynieria klimatu a inżynieria człowieka: Dyskursy na temat środowiska w epoce antropocenu”. Ethos nr 3 (2015): 153–175.
Google Scholar
Braidotti, Rosi. Po człowieku. Tłumaczenie Joanna Bednarek i Agnieszka Kowalczyk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014.
Google Scholar
Castellucci, Romeo. „Zwierzę na scenie”. Rozmowę przeprowadziła Dorota Semenowicz. W: Bezkarni: Etyka w teatrze, redakcja Waldemar Rapior. Poznań: Scena Robocza, 2019.
Google Scholar
Chaudhuri, Una. The Fifth Wall: Climate Change Dramaturgy. HowlRound Theatre Commons, 17 April 2016. https://howlround.com/fifth-wall.
Google Scholar
Chaudhuri, Una. The Stage Lives of Animals. New York: Routledge, 2017.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781315745237
Google Scholar
Chaudhuri, Una. Staging Place the Geography of Modern Drama. Michigan: University of Michigan Press, 1997.
Google Scholar
Chaudhuri, Una. „A Turn to the Species”. Rozmowę przeprowadziły Jess Allen and Bronwyn Preece. Performing Ethos no. 2 (2015): 103–111.
Google Scholar
Chaudhuri, Una, and Holly Hughes, eds. Animal Acts: Performing Species Today. Ann Arbor: University of Michigan Press, 2014.
DOI: https://doi.org/10.3998/mpub.5633302
Google Scholar
Derrida, Jacques. L' animal que donc je suis. Paris: Galilée, 2006.
Google Scholar
Hoczyk, Julia. „Kobiecość ucieleśniona: O reprezentacji kobiecego ciała w tańcu modern”. W: Poruszone ciała: Choreografie nowoczesności, redakcja Katarzyna Słoboda. Łódź: Muzeum Sztuki w Łodzi, 2017.
Google Scholar
Macnaghten, Phil, i John Urry. Alternatywne przyrody: Nowe myślenie o przyrodzie i społeczeństwie. Tłumaczenie Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2005.
Google Scholar
Miller, Paul E., and Christopher J. Murphy. „Equine Vision”. In Equine Ophtalmology, edited by Brian C. Gilger. Oxford: Wiley Blackwell, 2017.
Google Scholar
Mills, Daniel, and Sarah Redgate. „Behaviour of Horses”. In The Ethology of Domestic Animals: An Introductory Text, edited by Per Jansen. Wallingford: CABI, 2017.
DOI: https://doi.org/10.1079/9781786391650.0169
Google Scholar
Orozco, Lourdes. Theatre and Animals. London: Palgrave Macmillan, 2013.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-137-10431-1
Google Scholar
Orozco, Lourdes, and Jennifer Parker-Starbuck. Performing Animality: Animals in Performance Practices. London: Palgrave Macmillan, 2015.
DOI: https://doi.org/10.1057/9781137373137
Google Scholar
Patton, Paul. „Language, Power, and the Training of Horses”. In Zoontologies: The Question of the Animal, edited by Cary Wolfe. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2003.
Google Scholar
Peterson, Michael. „The Animal Apparatus: From a Theory of Animal Acting to an Ethics of Animal Acts”. The Drama Review 51, no.1 (2007): 33–48.
DOI: https://doi.org/10.1162/dram.2007.51.1.33
Google Scholar
Plumwood, Val. Feminism and the Mastery of Nature. London: Routledge, 2003.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203006757
Google Scholar
Semenowicz, Dorota. To nie jest obraz: Romeo Castellucci i Societas Raffaello Sanzio. Poznań: Fundacja Malta, 2013.
Google Scholar
Autorzy
Dorota Semenowiczdorota.semenowicz@e-at.edu.pl
Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza Polska
https://orcid.org/0000-0002-0082-2114
Dorota Semenowicz - adiunktka w Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie i pełnomocniczka dyrektorki ds. współpracy międzynarodowej i rozwoju w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie. Absolwentka Uniwersytetu Paris III Sorbonne-Nouvelle w Paryżu (licencjat, Master II). W latach 2009–2023 kuratorka Malta Festival Poznań. W latach 2009–2017 pracowała w dziale literackim Teatru Narodowego w Warszawie. W pracy badawczej skupia się obecnie na postkolonialnych strategiach francuskich instytucji teatru i tańca oraz na twórczości artystów i artystek afropejskich.
Statystyki
Abstract views: 61PDF downloads: 9
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Dorota Semenowicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
