Budynek Operalni Saskiej w Warszawie
Barbara Król
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
Abstrakt
Artykuł dotyczy historii pierwszego wolnostojącego i specjalnie wzniesionego budynku teatralnego w Warszawie, w którym w latach 1725–1772 występowały zespoły dell’arte i opery drezdeńskiej, a także pierwszy stały zespół polskich aktorów. Autorka nawiązuje do nielicznych ustaleń badaczy zajmujących się tym budynkiem (zwanym Królewskim Opernhauzem, Operalnią lub Teatrem Saskim) – zwłaszcza Martina Hammitzscha, Mieczysława Rulikowskiego i Kazimierza Konarskiego. Dzięki analizie dziesięciu reprodukowanych w artykule rysunków i planów budynku, przechowywanych w archiwum Institut für Denkmalpflege oraz w Landeshauptarchiv w Dreźnie, podważa tezę Hammitzscha datującego gmach na 1748 i sugeruje, że budowa została ukończona już w 1725 roku. Podważa również tezy o udziale Giuseppe’go Galli Bibieny, Matthäusa Daniela Pöppelmanna czy Joachima Daniela Jaucha w projektowaniu Operalni. Nazwisko projektanta pozostaje nieznane, wiadomo jednak, że był on pod silnym wpływem drezdeńskiej sceny artystycznej, gdyż zauważalne jest podobieństwo między warszawskim teatrem a tzw. Kleiner Komedienhaus w Dreźnie. W artykule omówione zostały także dostępne materiały dotyczące przebudowy gmachu w 1748 roku. Prace ograniczyły się wtedy prawdopodobnie do renowacji wnętrza, a być może i fasady, do zmiany wystroju sali widowiskowej oraz ulepszeń technicznych sceny. Rozwiązania architektoniczne zastosowane w Operalni miały istotny wpływ na rozwój scen teatralnych w Polsce.
Słowa kluczowe:
teatr polski 1700-1800, architektura teatralna, teatr dworski, teatr publicznyBibliografia
Batowski, Zygmunt. „Kto jest autorem obrazu „Chrystus na Krzyżu“ w kościele św. Krzyża w Warszawie?”. Dawna Sztuka 1, z. 2 (1938): 131–144.
Google Scholar
Hammitzsch, Martin. Der moderne Theaterbau. Teil 1. Der höfische Theaterbau, der Anfang der modernen Theaterbaukunst, ihre Entwicklung und Betätigung zur Zeit der Renaissance, des Barock und des Rokoko. Berlin: Verlag nicht ermittelbar, 1906.
Google Scholar
Heckmann, Hermann. M. D. Pöppelmann als Zeichner. Dresden: Verlag der Kunst, 1954.
Google Scholar
Husarski, Wacław. „Jan Joachim Daniel Jauch dyrektor budowli za czasów saskich”. Prace Komisji Historii Sztuki 2, z. 1 (1922): 57–58.
Google Scholar
Hyatt-Mayor, Alpheus. The Bibiena Family. London: H. Bittner and Company, 1945.
DOI: https://doi.org/10.2307/3257247
Google Scholar
Kitowicz, Jędrzej. Opis obyczajów za panowania Augusta III. Opracowanie Roman Pollak. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Naukowego im. Ossolińskich, 1951.
Google Scholar
Konarski, Kazimierz. „Teatr warszawski w dobie saskiej”. Pamiętnik Teatralny 1, z. 2/3 (1952): 15–36.
Google Scholar
Korzeniewski, Bohdan. „Komedia dell’arte w Warszawie”. Pamiętnik Teatralny 3, z. 3/4 (1954): 29–56. https://doi.org/10.36744/pt.1512.
DOI: https://doi.org/10.36744/pt.1512
Google Scholar
Korzeniewski, Bohdan. „Teatr francuski w Warszawie za Augusta III”. Pamiętnik Teatralny 5, z. 1 (1956): 95–101.
DOI: https://doi.org/10.36744/pt.1524
Google Scholar
Prosnak, Jan. Kultura muzyczna Warszawy XVIII wieku. Kraków: Państwowe Wydawnictwa Muzyczne, 1955.
Google Scholar
Rulikowski, Mieczysław. „Otwarcie teatru w Warszawie”, Sfinks, nr 7/8 (1915): 6–11.
Google Scholar
Wierzbicka, Karyna. Źródła do historii teatru warszawskiego od roku 1762 do roku 1883. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1951.
Google Scholar
Wierzbicka, Karyna. Życie teatralne w Warszawie za Stanisława Augusta. Warszawa: Towarzystwo Miłośników Historii, 1949.
Google Scholar
Windakiewicz, Stanisław. Teatr polski przed powstaniem sceny narodowej. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1921. https://pbc.gda.pl/dlibra/doccontent?id=11300.
Google Scholar
Autorzy
Barbara KrólInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
Barbara Król-Kaczorowska (1922-1992) - historyczka teatru, wybitna znawczyni architektury teatralnej, autorka wielu książek o budynkach teatralnych, scenografii, kostiumach i urządzeniach scenicznych.
Statystyki
Abstract views: 153PDF downloads: 72
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Barbara Król
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
