Medium tańca w ujęciu Arnolda Berleanta

artykuł recenzowany

Lilianna Bieszczad

lilianna.bieszczad@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-5451-163X

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony wizji tańca w estetyce środowiskowej Arnolda Berleanta. Autorka przywołuje historyczne koncepcje estetyczne podkreślające znaczenie medium dla tożsamości poszczególnych sztuk (Gottholda E. Lessinga i Clementa Greenberga). Charakteryzuje problemy, które wynikają z uznania ludzkiego ciała za specyficzne medium tańca. Na tym tle przedstawia sposób ujmowania tańca jako performance’u w pismach Berleanta i stawia tezę, że pojęcie medium, którym Berleant się niekiedy posługuje, nie ma u niego ontologicznego zaplecza. Berleant bowiem nie opisuje świata w kategoriach substancji czy materii, lecz w kategoriach procesów i interakcji, a zamiast separowania sztuk czy odrywania sztuki od życia akcentuje ciągłość i holistyczny charakter doświadczenia. Taniec jest w jego koncepcji integralnym doświadczeniem, podczas którego ruch kreuje obszar przedstawienia, zespala tancerza i widza, ciało i świadomość, percepcję i myśl. Ważnym kontekstem tej teorii, w której doświadczenia estetycznego nie oddziela się od doświadczenia środowiskowego, jest ekologia.


Słowa kluczowe:

taniec, medium, taniec jako performans, estetyka środowiskowa, Arnold Berleant

Armelagos, Adina, and Mary Sirridge. „The Identity Crisis in Dance”. The Journal of Aesthetics and Art Criticism 37, no. 2 (1978): 129–139. https://doi. org/10.2307/429836.
DOI: https://doi.org/10.2307/429836   Google Scholar

Berleant, Arnold. The Aesthetic Field: A Phenomenology of Aesthetic Experience. 2nd ed. Christchurch: Cybereditions, 2000.
  Google Scholar

Berleant, Arnold. The Aesthetics of Environment. Philadelphia: Temple University Press, 1992.
  Google Scholar

Berleant, Arnold. Art and Engagement. Philadelphia: Temple University Press, 1991.
  Google Scholar

Berleant, Arnold. „Environmental Aesthetics”. In The Encyclopedia of Aesthetics, edited by Michael Kelly, vol. 2, 114–120. New York: Oxford University Press, 1998.
  Google Scholar

Berleant, Arnold. „Estetyka zaangażowania”. Tłumaczenie Lilianna Bieszczad. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Estetycznego, nr 3 (2003): 1.
  Google Scholar

Berleant, Arnold. „Notatka na temat ontologii”. Tłumaczenie Maciej Bańkowski. Sztuka i Filozofia, nr 37 (2010): 57–58.
  Google Scholar

Berleant, Arnold. Prze-myśleć estetykę: Niepokorne eseje o estetyce i sztuce. Redakcja naukowa Krystyna Wilkoszewska. Tłumaczenie Maria Korusiewicz i Tomasz Markiewka. Kraków: Universitas, 2007.
  Google Scholar

Berleant, Arnold. Wrażliwość i zmysły: Estetyczna przemiana świata człowieka. Redakcja Krystyna Wilkoszewska. Tłumaczenie Sebastian Stankiewicz. Kraków: Universitas, 2012.
  Google Scholar

Bieszczad, Lilianna, red. Zwrot performatywny w estetyce. Kraków: Libron, 2013.
  Google Scholar

Binkley, Timothy. „Przeciw estetyce”. Tłumaczenie Urszula Niklas. In Zmierzch estetyki – rzekomy czy autentyczny?, wybór Stefan Morawski, tłumaczenie Krzysztof Biskupski et al., 420–449. Warszawa: Czytelnik, 1987.
  Google Scholar

Capra, Fritjof. Punkt zwrotny: Nauka, społeczeństwo, nowa kultura. Tłumaczenie Ewa Woydyłło. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987.
  Google Scholar

Cohen, Marshall. „Primitivism, Modernism and Dance Theory”. In Copeland and Cohen, What Is Dance?, 161–184.
  Google Scholar

Copeland, Roger, and Marshall Cohen. „Dance and the Other Arts”. In Copeland and Cohen, What Is Dance?, 185–196.
  Google Scholar

Copeland, Roger, and Marshall Cohen. „The Dance Medium”. In Copeland and Cohen, What Is Dance?, 103–110.
  Google Scholar

Copeland, Roger, and Marshall Cohen. „Genre and Style”. In Copeland and Cohen, What Is Dance?, 225–237.
  Google Scholar

Copeland, Roger, and Marshall Cohen, eds. What Is Dance? Readings in Theory and Criticism. Oxford: Oxford University Press, 1983.
  Google Scholar

Davies, David. „Medium in Art”. In The Oxford Handbook of Aesthetics, edited by Jerrold Levinson, 181–191. Oxford: Oxford University Press, 2003. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199279456.003.0009.
DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199279456.003.0009   Google Scholar

Davies, David. Philosophy of the Performing Arts. Massachusetts: Wiley-Blackwell, 2011.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781444343458   Google Scholar

Davies, Stephen. The Philosophy of Art. Malden: Blackwell Publishing, 2006.
  Google Scholar

Dziamski, Grzegorz. „Awangarda wobec przełomu postmodernistycznego”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Scientiae Artium et Litterarum, z. 3 (1992): 107–130.
  Google Scholar

Gadamer, Hans Georg. Aktualność piękna: Sztuka jako gra, symbol i święto. Tłumaczenie Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Oficyna Naukowa, 1993.
  Google Scholar

Goban-Klas, Tomasz. Media i komunikowanie masowe: Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.
  Google Scholar

Goodman, Nelson. Languages of Art: An Approach to a Theory of Symbols. Indianapolis: Hackett Publishing Company Inc., 1976.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781350928541   Google Scholar

Greenberg, Clement. Obrona modernizmu: Wybór esejów. Wybór, tłumaczenie i redakcja Grzegorz Dziamski. Tłumaczenie Maria Śpik-Dziamska. Kraków: TAiWPN „Universitas”, 2006.
  Google Scholar

Horton Fraleigh, Sondra. Dance and the Lived Body: A Descriptive Aesthetics. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 1996.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt5hjrjj   Google Scholar

Ingarden, Roman. „O budowie obrazu”. In Studia z estetyki, t. 2, 7–111. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958.
  Google Scholar

Ingold, Tim. The Perception of the Environment: Essays on Livelihood, Dwelling and Skill. London: Routledge, 2000.
  Google Scholar

Kluszczyński, Ryszard W. „Sztuka mediów i sztuka multimediów, albo o dwóch złudnych analogiach”. Tłumaczenie Ludwik Wiewiórkowski. Exit. Nowa sztuka w Polsce, nr 2 (1997): 1476–1479.
  Google Scholar

Langer, Susan K. Feeling and Form: A Theory of Art Developed from Philosophy in New Key. New York: Scribner, 1953.
  Google Scholar

Levin, David Michael. „Balanchine’s Formalism”. In Copeland and Cohen, What Is Dance?, 123–145.
  Google Scholar

Łukaszewicz Alcaraz, Aleksandra, ed. „Aesthetics Between Art and Society: Perspectives of Arnold Berleant’s Postkantian Aesthetics of Engagement”. Special issue, ESPES: The Slovak Journal of Aesthetics 6, no. 2 (2017).
  Google Scholar

Manovich, Lev. Język nowych mediów. Tłumaczenie Piotr Cypryański. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2006.
  Google Scholar

Margolis, Joseph. „The Autographic Nature of the Dance”. The Journal of Aesthetics and Art Criticism 39, no. 4 (1981): 419–427. https://www.jstor.org/stable/430241.
DOI: https://doi.org/10.2307/430241   Google Scholar

McFee, Graham. The Philosophical Aesthetics of Dance: Identity, Performance and Understanding. Hampshire: Dance Books, 2011.
  Google Scholar

Merleau-Ponty, Maurice. Fenomenologia percepcji. Tłumaczenie Marta Kowalska i Jacek Migasiński. Warszawa: Fundacja Aletheia, 2001.
  Google Scholar

Merleau-Ponty, Maurice. Widzialne i niewidzialne. Tłumaczenie Marta Kowalska, Jacek Migasiński, Ryszard Lis i Iwona Lorenc. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1996.
  Google Scholar

Parvainen, Jaana. Bodies Moving and Moved: A Phenomenological Analysis of the Dancing Subject and the Cognitive and Ethical Values of Dance Art. Vammala: Tampere University Press, 1998.
  Google Scholar

Phelan, Peggy. Unmarked: The Politics of Performance. London: Routledge, 1993.
  Google Scholar

Sheets-Johnstone, Maxine. Illuminating Dance: Philosophical Explorations. Lewisburg: Bucknell University Press, 1984.
  Google Scholar

Sheets-Johnstone, Maxine. Phenomenology of Dance. Philadelphia: Temple University Press, 2015.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvrf88jc   Google Scholar

Siegel, Marcia B. At the Vanishing Point: A Critical Looks at Dance. New York: Saturday Review Press, 1972.
  Google Scholar

Stankiewicz, Sebastian. Estetyka pragmatyczna – projekt otwarty. Kraków: Universitas, 2012.
  Google Scholar

Wilkoszewska, Krystyna. „Arnolda Berleanta projekt estetyki postkantowskiej”. Sztuka i Filozofia, nr 37 (2010): 38–47.
  Google Scholar

Wilkoszewska, Krystyna. „Ekologiczne doświadczenie estetyczne”. In Estetyka i ekologia: Materiały Ogólnopolskiego Seminarium Estetycznego, 1–3 czerwca 1992, Nidzica, redakcja Krystyna Wilkoszewska, 92–99. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1992.
  Google Scholar

Załuski, Tomasz, red. Sztuki w przestrzeni transmedialnej. Łódź: Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego, 2010.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2023-12-16

Cited By / Share

Bieszczad, L. (2023) „Medium tańca w ujęciu Arnolda Berleanta”, Pamiętnik Teatralny, 72(4), s. 121–137. doi: 10.36744/pt.1495.

Autorzy

Lilianna Bieszczad 
lilianna.bieszczad@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-5451-163X

Lilianna Bieszczad - dr filozofii, adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka książki Kryzys pojęcia sztuki: Filozoficzno-estetyczne koncepcje Th.W. Adorna, H.G. Gadamera oraz A.C. Danto (2003), redaktor tomów: Wiek awangardy (2006), Zwrot performatywny w estetyce (2013), Practising Aesthetics (2015). Obszar jej zainteresowań badawczych obejmuje m.in.: estetykę hermeneutyczną, środowiskową, pragmatyczną i performatywną, a także teorię awangardy i filozofię tańca. Jest redaktorem naczelnym internetowego czasopisma Estetyka. Biuletyn oraz organizatorem Sekcji Somaestetyki przy John Dewey Research Center w Krakowie.



Statystyki

Abstract views: 222
PDF downloads: 164


Licencja

Prawa autorskie (c) 2023 Lilianna Bieszczad

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.

Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.