Medium tańca w ujęciu Arnolda Berleanta
Lilianna Bieszczad
lilianna.bieszczad@uj.edu.plUniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-5451-163X
Abstrakt
Artykuł jest poświęcony wizji tańca w estetyce środowiskowej Arnolda Berleanta. Autorka przywołuje historyczne koncepcje estetyczne podkreślające znaczenie medium dla tożsamości poszczególnych sztuk (Gottholda E. Lessinga i Clementa Greenberga). Charakteryzuje problemy, które wynikają z uznania ludzkiego ciała za specyficzne medium tańca. Na tym tle przedstawia sposób ujmowania tańca jako performance’u w pismach Berleanta i stawia tezę, że pojęcie medium, którym Berleant się niekiedy posługuje, nie ma u niego ontologicznego zaplecza. Berleant bowiem nie opisuje świata w kategoriach substancji czy materii, lecz w kategoriach procesów i interakcji, a zamiast separowania sztuk czy odrywania sztuki od życia akcentuje ciągłość i holistyczny charakter doświadczenia. Taniec jest w jego koncepcji integralnym doświadczeniem, podczas którego ruch kreuje obszar przedstawienia, zespala tancerza i widza, ciało i świadomość, percepcję i myśl. Ważnym kontekstem tej teorii, w której doświadczenia estetycznego nie oddziela się od doświadczenia środowiskowego, jest ekologia.
Słowa kluczowe:
taniec, medium, taniec jako performans, estetyka środowiskowa, Arnold BerleantBibliografia
Armelagos, Adina, and Mary Sirridge. „The Identity Crisis in Dance”. The Journal of Aesthetics and Art Criticism 37, no. 2 (1978): 129–139. https://doi. org/10.2307/429836.
DOI: https://doi.org/10.2307/429836
Google Scholar
Berleant, Arnold. The Aesthetic Field: A Phenomenology of Aesthetic Experience. 2nd ed. Christchurch: Cybereditions, 2000.
Google Scholar
Berleant, Arnold. The Aesthetics of Environment. Philadelphia: Temple University Press, 1992.
Google Scholar
Berleant, Arnold. Art and Engagement. Philadelphia: Temple University Press, 1991.
Google Scholar
Berleant, Arnold. „Environmental Aesthetics”. In The Encyclopedia of Aesthetics, edited by Michael Kelly, vol. 2, 114–120. New York: Oxford University Press, 1998.
Google Scholar
Berleant, Arnold. „Estetyka zaangażowania”. Tłumaczenie Lilianna Bieszczad. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Estetycznego, nr 3 (2003): 1.
Google Scholar
Berleant, Arnold. „Notatka na temat ontologii”. Tłumaczenie Maciej Bańkowski. Sztuka i Filozofia, nr 37 (2010): 57–58.
Google Scholar
Berleant, Arnold. Prze-myśleć estetykę: Niepokorne eseje o estetyce i sztuce. Redakcja naukowa Krystyna Wilkoszewska. Tłumaczenie Maria Korusiewicz i Tomasz Markiewka. Kraków: Universitas, 2007.
Google Scholar
Berleant, Arnold. Wrażliwość i zmysły: Estetyczna przemiana świata człowieka. Redakcja Krystyna Wilkoszewska. Tłumaczenie Sebastian Stankiewicz. Kraków: Universitas, 2012.
Google Scholar
Bieszczad, Lilianna, red. Zwrot performatywny w estetyce. Kraków: Libron, 2013.
Google Scholar
Binkley, Timothy. „Przeciw estetyce”. Tłumaczenie Urszula Niklas. In Zmierzch estetyki – rzekomy czy autentyczny?, wybór Stefan Morawski, tłumaczenie Krzysztof Biskupski et al., 420–449. Warszawa: Czytelnik, 1987.
Google Scholar
Capra, Fritjof. Punkt zwrotny: Nauka, społeczeństwo, nowa kultura. Tłumaczenie Ewa Woydyłło. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987.
Google Scholar
Cohen, Marshall. „Primitivism, Modernism and Dance Theory”. In Copeland and Cohen, What Is Dance?, 161–184.
Google Scholar
Copeland, Roger, and Marshall Cohen. „Dance and the Other Arts”. In Copeland and Cohen, What Is Dance?, 185–196.
Google Scholar
Copeland, Roger, and Marshall Cohen. „The Dance Medium”. In Copeland and Cohen, What Is Dance?, 103–110.
Google Scholar
Copeland, Roger, and Marshall Cohen. „Genre and Style”. In Copeland and Cohen, What Is Dance?, 225–237.
Google Scholar
Copeland, Roger, and Marshall Cohen, eds. What Is Dance? Readings in Theory and Criticism. Oxford: Oxford University Press, 1983.
Google Scholar
Davies, David. „Medium in Art”. In The Oxford Handbook of Aesthetics, edited by Jerrold Levinson, 181–191. Oxford: Oxford University Press, 2003. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199279456.003.0009.
DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199279456.003.0009
Google Scholar
Davies, David. Philosophy of the Performing Arts. Massachusetts: Wiley-Blackwell, 2011.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781444343458
Google Scholar
Davies, Stephen. The Philosophy of Art. Malden: Blackwell Publishing, 2006.
Google Scholar
Dziamski, Grzegorz. „Awangarda wobec przełomu postmodernistycznego”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Scientiae Artium et Litterarum, z. 3 (1992): 107–130.
Google Scholar
Gadamer, Hans Georg. Aktualność piękna: Sztuka jako gra, symbol i święto. Tłumaczenie Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Oficyna Naukowa, 1993.
Google Scholar
Goban-Klas, Tomasz. Media i komunikowanie masowe: Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.
Google Scholar
Goodman, Nelson. Languages of Art: An Approach to a Theory of Symbols. Indianapolis: Hackett Publishing Company Inc., 1976.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781350928541
Google Scholar
Greenberg, Clement. Obrona modernizmu: Wybór esejów. Wybór, tłumaczenie i redakcja Grzegorz Dziamski. Tłumaczenie Maria Śpik-Dziamska. Kraków: TAiWPN „Universitas”, 2006.
Google Scholar
Horton Fraleigh, Sondra. Dance and the Lived Body: A Descriptive Aesthetics. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 1996.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt5hjrjj
Google Scholar
Ingarden, Roman. „O budowie obrazu”. In Studia z estetyki, t. 2, 7–111. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958.
Google Scholar
Ingold, Tim. The Perception of the Environment: Essays on Livelihood, Dwelling and Skill. London: Routledge, 2000.
Google Scholar
Kluszczyński, Ryszard W. „Sztuka mediów i sztuka multimediów, albo o dwóch złudnych analogiach”. Tłumaczenie Ludwik Wiewiórkowski. Exit. Nowa sztuka w Polsce, nr 2 (1997): 1476–1479.
Google Scholar
Langer, Susan K. Feeling and Form: A Theory of Art Developed from Philosophy in New Key. New York: Scribner, 1953.
Google Scholar
Levin, David Michael. „Balanchine’s Formalism”. In Copeland and Cohen, What Is Dance?, 123–145.
Google Scholar
Łukaszewicz Alcaraz, Aleksandra, ed. „Aesthetics Between Art and Society: Perspectives of Arnold Berleant’s Postkantian Aesthetics of Engagement”. Special issue, ESPES: The Slovak Journal of Aesthetics 6, no. 2 (2017).
Google Scholar
Manovich, Lev. Język nowych mediów. Tłumaczenie Piotr Cypryański. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2006.
Google Scholar
Margolis, Joseph. „The Autographic Nature of the Dance”. The Journal of Aesthetics and Art Criticism 39, no. 4 (1981): 419–427. https://www.jstor.org/stable/430241.
DOI: https://doi.org/10.2307/430241
Google Scholar
McFee, Graham. The Philosophical Aesthetics of Dance: Identity, Performance and Understanding. Hampshire: Dance Books, 2011.
Google Scholar
Merleau-Ponty, Maurice. Fenomenologia percepcji. Tłumaczenie Marta Kowalska i Jacek Migasiński. Warszawa: Fundacja Aletheia, 2001.
Google Scholar
Merleau-Ponty, Maurice. Widzialne i niewidzialne. Tłumaczenie Marta Kowalska, Jacek Migasiński, Ryszard Lis i Iwona Lorenc. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1996.
Google Scholar
Parvainen, Jaana. Bodies Moving and Moved: A Phenomenological Analysis of the Dancing Subject and the Cognitive and Ethical Values of Dance Art. Vammala: Tampere University Press, 1998.
Google Scholar
Phelan, Peggy. Unmarked: The Politics of Performance. London: Routledge, 1993.
Google Scholar
Sheets-Johnstone, Maxine. Illuminating Dance: Philosophical Explorations. Lewisburg: Bucknell University Press, 1984.
Google Scholar
Sheets-Johnstone, Maxine. Phenomenology of Dance. Philadelphia: Temple University Press, 2015.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvrf88jc
Google Scholar
Siegel, Marcia B. At the Vanishing Point: A Critical Looks at Dance. New York: Saturday Review Press, 1972.
Google Scholar
Stankiewicz, Sebastian. Estetyka pragmatyczna – projekt otwarty. Kraków: Universitas, 2012.
Google Scholar
Wilkoszewska, Krystyna. „Arnolda Berleanta projekt estetyki postkantowskiej”. Sztuka i Filozofia, nr 37 (2010): 38–47.
Google Scholar
Wilkoszewska, Krystyna. „Ekologiczne doświadczenie estetyczne”. In Estetyka i ekologia: Materiały Ogólnopolskiego Seminarium Estetycznego, 1–3 czerwca 1992, Nidzica, redakcja Krystyna Wilkoszewska, 92–99. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1992.
Google Scholar
Załuski, Tomasz, red. Sztuki w przestrzeni transmedialnej. Łódź: Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego, 2010.
Google Scholar
Autorzy
Lilianna Bieszczadlilianna.bieszczad@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-5451-163X
Lilianna Bieszczad - dr filozofii, adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka książki Kryzys pojęcia sztuki: Filozoficzno-estetyczne koncepcje Th.W. Adorna, H.G. Gadamera oraz A.C. Danto (2003), redaktor tomów: Wiek awangardy (2006), Zwrot performatywny w estetyce (2013), Practising Aesthetics (2015). Obszar jej zainteresowań badawczych obejmuje m.in.: estetykę hermeneutyczną, środowiskową, pragmatyczną i performatywną, a także teorię awangardy i filozofię tańca. Jest redaktorem naczelnym internetowego czasopisma Estetyka. Biuletyn oraz organizatorem Sekcji Somaestetyki przy John Dewey Research Center w Krakowie.
Statystyki
Abstract views: 222PDF downloads: 164
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Lilianna Bieszczad
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor/ka udziela niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowuje nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Zgłaszając artykuł do publikacji, autor/ka wyraża zgodę na jego udostępnianie na licencji CC BY 4.0.
Od zeszytu 1/2018 do zeszytu 3/2022 artykuły publikowane były na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy/ki udzielali niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w "Pamiętniku Teatralnym", zachowywali nieograniczone prawa autorskie, ale zobowiązywali się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.