Słowacka sorela. Globalność a lokalność realizmu socjalistycznego
Elżbieta Kal
elzbieta.kal@apsl.edu.plSłupsk, Akademia Pomorska (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-2767-8765
Abstrakt
Tekst poświęcony jest słowackiemu realizmowi socjalistycznemu, potocznie nazywanemu sorela. Podjęto w nim problematykę relacji między unifikującym kierunkiem narzuconym przez teoretyków ZSRR a lokalną słowacką jego wersją. Postawiono też pytania o status sztuki słowackiej w zmonopolizowanym przez władzę czechosłowackim życiu artystycznym. W artykule omówiono obecność sztuki słowackiej na wystawach ogólnopaństwowych (w tym specyficznych Plastycznych plonów), efekty państwowych zamówień oraz ważne krajowe/słowackie pokazy. Wskazano głównie na odrębności zauważalne w stylistycznych i tematycznych toposach. Najważniejszym idiomem i elementem tożsamości był temat Słowackiego Powstania Narodowego, spełniając zarazem najważniejsze kryteria socrealizmu. Słowacki socrealizm okazuje się on nurtem niejednorodnym, zawiera i nawiązania do wzorów radzieckich (Medvecká, Belan, Čemický), i obrazy niekonwencjonalne, czerpiące bądź z lokalnej tradycji (Benka), bądź modernizmu (Guderna).
Słowa kluczowe:
realizm socjalistyczny, sorela, sztuka Słowacji, globalność a lokalnośćBibliografia
Bajcurová, Katarina. “Balancing ‘absolute Painting’ and Reality. L'udovit Fulla and the Paradoxes of Slovak Modernism.” W A Reader in East-Central-European Modernism 1918–1956, redakcja Beata Hoc, Klara Kemp-Welch, Jonathan Owen, 139–156. London: The Courtauld Institute of Art, 2015.
Google Scholar
Breuerová, Alena, i Jarmila Frejtichová. Můj rok 1949. Brno: BizzBooks; Praha: Albatros Media S.A, 2019.
Google Scholar
Gažovičová, Nina. “Úlohové akcie a VSŽ (budovanie členskej a tovarovej základne – umelecká prevádzka po roku 1948).” W Po moderne. Metropola východu (1945–1989). Zborník prednášok k výstave, redakcja Peter Tajkov, Dorota Kenderová, 43–51. Košice: Východoslovenská galeria, 2019.
Google Scholar
Hrabušicky, Aurel. “Medzi socialistyckým realizmom a bruselským snom.” Ročenka Slovenskej národnej galérie v Bratislave/ Jahrbuch der Slowakischen Nationalgalerie in Bratislava / Yearbook of the Slovak National Gallery in Bratislava (2007-2008): 27–36.
Google Scholar
Hylmar, Tomaš. “Od Bloku ke Svazu, Cesta ke vzniku jednotné organizace Československých výtvarníků v roce 1947.” Umění 64, nr 2 (2016): 170–180.
Google Scholar
Kal, Elżbieta. “Aby ‘Aby „Lud wszedł do Śródmieścia…’. Ludowość i inne paradoksy metody realizmu socjalistycznego w architekturze”. W Pod dyktando ideologii. Studia z dziejów architektury i urbanistyki w Polsce Ludowej, redakcja Paweł Knap, 25–39. Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2013.
Google Scholar
Kamiński, Łukasz. “‘Zwycięski luty’. Komunistyczny zamach stanu w Czechosłowacji.” Biuletyn IPN, nr 3 (2008): 68–73.
Google Scholar
Krejči, Marek. “Rok 1953 ve výtvarném umění.” W Osm let po válce. Rok 1953 v Československu, redakcja Jiří Petráš, Libor Svoboda, 214–220. České Budějovice: Jihočeské muzeum v Českých Budějovicích, 2014.
Google Scholar
Kusá, Alexandra. “Stratégie vel'kých výstav a ich podiel na formovaní umenia sorely.” Ars. Časopis Ústavu dejín umenia Slovenskej akadémie vied 44, nr 1 (2007): 67–86.
Google Scholar
Kusá, Alexandra. “Podiel inštitucií na formovani umenia socialistického realizmu v 50. rokoch 20 storočia.” Ročenka Slovenskej národnej galérie v Bratislave / Jahrbuch der Slowakischen Nationalgalerie in Bratislava / Yearbook of the Slovak National Gallery in Bratislava (2007-2008): 21–26.
Google Scholar
Kusá, Alexandra. Prerušená pieseň. Umenie socialistického realizmu 1948-195. Sprievodca výstavou, 29. jún – 21. október 2012, Esterházyho palác. Bratislava: Slovenská národná galeria, 2012.
Google Scholar
Kusá, Alexandra. Prerušená pieseň. Výtvarné umenie v časoch stalinskej kultúrnej praxe 1948–1956. Bratislava: Slovenská národná galeria, 2019.
Google Scholar
Perný, Lukáš. Kultúrna revolúcia Laca Novomeskégo, Ladislav Novomeský o kultúre, umení a politike. Bratislava: Spoločnosť Ladislava Novomeského, 2017.
Google Scholar
Piotrowski, Piotr. Awangarda w cieniu Jałty. Sztuka w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1945–1989. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2005.
Google Scholar
Piotrowski, Piotr. “Czy realizm socjalistyczny był globalny?” W Globalne ujęcie sztuki Europy Wschodniej, 87–106. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2018.
Google Scholar
Rusinova, Zora. Súdružka moja vlasť. Vizuálna kultúra obdobia stalinizmu na Slovensku. Trnava: Trnavska univerzita, 2015.
Google Scholar
Rusinova, Zora. “The Embodiment of Communist Utopia. Socialsit Realism in Slovakia, 1948–1956” W A Reader in East-Central-European Modernism 1918–1956, redakcja Beata Hock, Klara Kemp-Welch, Jonathan Owen, 416–427. London: The Courtauld Institute of Art, 2015.
Google Scholar
Tomaszewski, Jerzy. Słowacja. Warszawa: Trio, 2011.
Google Scholar
Ukielski, Paweł. “Varšavské povstanie a Slovenské národné povstanie – podobnosti a rozdiely. Náčrt problemu”, tłumaczenie Pavel Vašček / “Powstanie Warszawskie a Słowackie Powstanie Narodowe – podobieństwa i różnice. Zarys problemu.” W Varšavské Povstanie a Slovenské Národné Povstanie – paralely a rozdiely. Zborník z medzinárodnej vedeckej konferencie, Banská Bystrica 14. –15. október 2008, redakcja Marek Smyrný, 7–18. Banská Bystrica: Múzeum Slovenského Národného Povstania, 2009.
Google Scholar
Vaculová Repová, Veronika. “Od ideologie k trhu.” Profil. Časopis soucasneho umenia 5, nr 1 (2020): 144–150.
Google Scholar
Włodarczyk, Wojciech. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1944–2004. Sto lat Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne: Akademia Sztuk Pięknych, 2005.
Google Scholar
Autorzy
Elżbieta Kalelzbieta.kal@apsl.edu.pl
Słupsk, Akademia Pomorska Polska
https://orcid.org/0000-0002-2767-8765
Statystyki
Abstract views: 207PDF downloads: 147
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
Od numeru 1/2019 do 4/2022 stosowaliśmy licencję CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Biuletynie Historii Sztuki”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
