@article{Wieczorek_2023, title={Muzyka i patronat w świetle listów dedykacyjnych: Wacław z Szamotuł, Valentin Bakfark i król Zygmunt II August }, volume={68}, url={https://czasopisma.ispan.pl/index.php/m/article/view/1686}, DOI={10.36744/m.1686}, abstractNote={<p>Spośród nielicznie zachowanych polskich druków muzycznych z XVI wieku wyjątkowe znaczenie mają dwie krakowskie edycje: <em>Lamentationes Hieremiae prophetae</em> (1553) Wacława z Szamotuł oraz <em>Harmoniarum musicarum in usum testudinis factarum</em> (1565) Valentina Bakwarka. Zawarte w nich listy dedykacyjne, mimo różnic co do charakteru, struktury i treści, są ważnym źródłem informacji o renesansowych praktykach patronackich. Poemat Wacława z Szamotuł (<em>Carmen nuncupatorium</em>) ma wyjątkowy charakter, gdyż wbrew humanistycznej tradycji mody pochwalnej (<em>encomium</em>) nie zawiera prośby o finansowe wsparcie, lecz odnosi się do zagrożenia ze strony Imperium Osmańskiego. Kompozytor, wyjaśniając genezę i posępny charakter swojego dzieła, daje wstrząsający opis inwazji tureckiej na Węgry i przestrzega przed podobnym losem mieszkańców Mołdawii – graniczącego z Polską i Turcją państwa buforowego, w tym czasie całkowicie pogrążonego w chaosie. Ponieważ Zygmunt II August starał się tam odbudować swoje wpływy, poemat Wacława można traktować jako przedłużenie dyplomacji – jako apel o wierność polskiemu królowi.</p> <p>Odmienny charakter ma list dedykacyjny Bakwarka, stanowiący typowe <em>encomium</em>. Choć przepełniony jest metaforami wychwalającymi erudycję, kulturę i wspaniałomyślność Zygmunta II Augusta, to wyjaśnia zarazem okoliczności opublikowania antologii i daje ogólną charakterystykę zawartych w niej kompozycji. Obie dedykacje stanowią ważne źródło informacji o relacjach obu muzyków z ich patronem i pozwalają na dostrzeżenie kontekstów, które w innym przypadku nie byłyby czytelne. Są zarazem świadectwem wykorzystania potencjału sztuki, służącej, w przypadku Wacława, celom polityczno-propagandowym, a w przypadku Bakwarka – kreowaniu wizerunku monarchy jako osoby światłej i wrażliwej. Ilustrują wreszcie wielorakie funkcje drukowanego paratekstu – jako przyciągającego publiczną uwagę „listu otwartego”, potwierdzającego istnienie trwałych relacji patronackich i ukazującego okoliczności wydania dzieł oraz ich przesłanie.</p>}, number={1}, journal={Muzyka}, author={Wieczorek, Ryszard}, year={2023}, month={maj}, pages={155–181} }