@article{Mikocka-Rachubowa_2020, title={Rzeźby katedry wileńskiej i ich twórca Tommaso Righi}, volume={81}, url={https://czasopisma.ispan.pl/index.php/bhs/article/view/316}, DOI={10.36744/bhs.316}, abstractNote={<p> W latach 1783-1790 przebudowywano z inicjatywy biskupa Ignacego Massalskiego katedrę w Wilnie, a do wykonania dużego zespołu rzeźb zaangażowano tam w 1784 r.  rzymskiego rzeźbiarza Tommasa Righiego. Celem artykułu jest przedstawienie okoliczności sprowadzenia go z Rzymu oraz próba wyjaśnienia wyraźnego dysonansu między charakterem rzeźb zdobiących wileńską świątynię a klasycystycznymi formami jej fasady.  </p> <p>Do zaangażowania Righiego w Wilnie mógł się przyczynić jego uczeń, rzymski rzeźbiarz Vincenzo Pacetti. Miał on bliskie kontakty z biskupem Massalskim, który będąc w Rzymie odwiedzał jego pracownię i kupował rzeźby, co Pacetti wielokrotnie odnotował w swoim diariuszu. Utrzymywał on ze swoim nauczycielem bliskie stosunki, mógł mieć zatem wpływ na zatrudnienie go przez biskupa Massalskiego. Righi był ważną osobistością w rzymskim środowisku artystycznym, jego kariera przez długie lata rozwijała się pomyślnie, a dokonania spotykały się z dużym uznaniem. Powodem decyzji o wyjeździe mógł być następujący w końcu lat 70. XVIII w. schyłek jego artystycznej działalności i spadek liczby zamówień. Righi 17 maja 1784 r. wyjechał do Wilna, gdzie był zatrudniony przez 6 lat i 4 miesiące: początkowo przy dekoracji pałacu w Werkach pod Wilnem, a od 1786 do 1790 r. w wileńskiej katedrze. W katedrze wykonał 6 posągów i 6 wielopostaciowych reliefów na fasadzie oraz dwa posągi we wnętrzu (wszystkie w stiuku w technice narzutu), które zapewne sam projektował. Wykonał wówczas także cztery biusty w terakocie.</p> <p>Rzeźby wileńskiej katedry, pełne barokowej ekspresji, odbiegają artystycznym wyrazem od form jej fasady. Wydają się być reminiscencją marmurowych posągów 12 apostołów stojących w niszach głównej nawy bazyliki San Giovanni in Laterano w Rzymie, wykonanych w latach 1703-1718 według rysunków Carla Maratty przez siedmiu rzeźbiarzy. Podobieństwa między posągami w Rzymie i w Wilnie dotyczą nie tylko ich strony formalnej i stylistycznej, ale także usytuowania figur w zwieńczonych trójkątnymi frontonami niszach, nad którymi umieszczono prostokątne płyciny z reliefowymi scenami. Righi był zatrudniony w latach 60. XVIII w. w bazylice San Giovanni in Laterano, wykonał tam trzy pomniki stojące w Baptysterium.</p> <p>Jesienią 1791 r. Righi opuścił Wilno i wyjechał do Warszawy, gdzie pracował na dworze Stanisława Augusta. W latach 1792-1793 zrealizował szereg rzeźb w letniej rezydencji króla w Łazienkach. Zmarł w Warszawie w końcu 1802 r. Do ostatnich lat pozostał epigonem późnej fazy rzymskiego baroku, powielając schematy i rozwiązania znane mu z czasów dawnej świetności.</p>}, number={2}, journal={Biuletyn Historii Sztuki}, author={Mikocka-Rachubowa, Katarzyna}, year={2020}, month={kwi.}, pages={197–220} }